Çiçekli Bitkilerde Eşeyli Üreme

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Çiçekli Bitkilerde Eşeyli Üreme 

Çiçekli bitkilerde eşeyli üreme nasıl gerçekleşir? Çiçekli bitkilerin organları ve görevleri, üreme aşaması hakkında bilgi.

Çiçekli Bitkilerde Eşeyli Üreme

Çiçekli bitkilerde gametler, çiçeklerde oluşur. Çiçekteki erkek organa “stamen”, dişi organa “pistil” denir.

Çiçekli Bitkilerde Eşeyli Üreme 

Dişi organ; “yumurtalık” (ovaryum), “dişicik borusu” (stilus) ve “tepecik”ten (stigma) oluşmuştur. Yumurtalık, tohum taslağını (övül) taşır. Ovaryum içinde çok sayıda tohum taslağı bulunabilir. Dişi monoploit hücre (yumurta hücresi), tohum taslağı içinde oluşur. Tohum taslağındaki hücrelerden biri, mayoz ile 4 monoploit hücre yapar. Bu hücrelerden 3 tanesi kaybolur.

Geriye kalan hücre, “embriyo kesesi çekirdeği” olarak adlandırılır. Embriyo kesesi çekirdeği 3 kez mitoz bölünerek 8 monoploit çekirdek oluşturur. Bunlardan 3 tanesi tohum taslağının üst ya da alt kutbunda yer alır. Bunların yanlarda olanları “sinergit” (arkadaş) hücre, ortadaki ise yumurta hücresidir. öteki üç çekirdek ise tohum taslağının öteki kutbunda yer alır. Bunlara, “antipot hücreler” denir. Hücrenin ortasında kalan iki çekirdeğe ise “polar çekirdek “(ikin cil çekirdek) denir.

Erkek organ, “başçık”(anter) ile bir “sap”tan (filament) oluşuktur. Başçıkta bulunan yüzlerce diploit hücre, mayozla büyük (vegetatif) ve küçük (generatif) monoploit hücreler oluşturur. Böylece, iki monoploit hücreden yapılı “çiçek tozu” (polen) meydana gelir.

Döllenme olacağı zaman, erkek organdan oluşan çiçek tozu tozlaşma ile dişi organın tepeciğine gelir. Çiçek tozu, burada dişicik borusu içine doğru uzayan bir tüp oluşturur. Buna “polen tüpü” denir. Çiçek tozu içindeki büyük ve küçük hücreler, polen tüpünün uç tarafına gelir. Büyük hücre (vegetatif hücre) .bir müddet sonra çözünerek kaybolur. Generatif hücre ise, mitoz ile bölünerek iki sperm hücresi oluşturur. Oluşan spermlerden biri, polen tüpünden çıkarak yumurta hücresini döller ve zigot oluşur. Öteki ise, polar çekirdeklerin birleşmesinden oluşan hücreyi dölleyerek “triploit çekirdeği” oluşturur.

Döllenmeden sonra tohum taslağında gelişme başlar. Döllenmeyle oluşan hücrelerden zigot, mitozla bölünerek hücre topluluğu oluşturur.Bu hücre topluluğuna “embriyo” denir.

Zigottan embriyo oluşurken, triploit vön kromozomlu) çekirdeğe sahip hücreler çoğalarak besin depo eden dokuyu (besin depo eden bitkisel dokuya endosperm denir.) oluşturur.

Zigottan embriyo, triploit çekirdekten endosperm oluşunca, tohum taslağından tohum meydana gelmiş olur.

Tohum oluşurken, yumurtalık dokuları da gelişir. Böylece gerçek meyve oluşur. Bazen yumurtalığın gelişmesine çiçek tablası v.b. katılır. O zaman da yalancı meyve oluşur.

Erkek organda oluşan çiçek tozunun, dişi organın tepeciğine taşınmasına “tozlaşma” denir.

Çiçek tozunun taşınması çeşitli yollarla olur. Rüzgar, yağmur, su, hayvanlar ve insanlar, çiçek tozlarının bitkiden bitkiye taşınmasını sağlarlar.

Çiçek tozlarının yapısı ve sayısı aracıya göre değişir. Örneğin, rüzgarla tozlaşan bitkilerin çiçek tozları uçabilecek yapıdadır. Ayrıca çok sayıda oluşturulurlar

Böceklerle tozlaşma yapan bitkilerin çiçekleri oldukça güzeldirler. Çiçekler böcekleri çekebilmek için koku veren maddeler oluştururlar. Bu tür bitkilerin çiçek tozlan dikensi yapılarla örtülmüştür. Çiçek tozlan bu yapılar sayesinde böceklere tutunup başka bitkilerin çiçeklerine taşınırlar.

Bir bitkide oluşan çiçek tozunun başka bir bitkiye taşınmasına çapraz tozlaşma denir. Bitkilerin erselik, yani çift eşeyli olduğunu daha önce belirtmiştik. Erselik olmasına, rağmen bitkiler genellikle kendi kendini döllemezler. Çünkü, bir çiçekteki erkek organla”.. dişi organ aynı zamanda olgunlaşmazlar. Ancak bunun yanında, bazı bitkiler kendi kendini dölleyebilir. Erselik hayvanlarda da bu durum görülebilir. Bir canlının kendi kendini döllemesine “kendileşme” denir. Kendileşme, arı döllerin elde edilmesinde yararlı olur. Ancak fazla oranda çeşitlilik oluşturmaz.

BİTKİLERİN ÜREMELERİNİ SAĞLAYAN ADAPTASYONLAR

Bütün canlılar gibi bitkiler de neslin devamını sağlamak için üremek zorundadırlar. Bitkilerin üreme şanslarını arttıran kalıtsal varyasyonları şöyle sayabiliriz:

1— Çiçek tozlarının dişi organa ulaşmasını sağlayan aracılara göre biçim kazanması

2— Çiçek tozlarının aracıya göre değişse bile, çok sayıda üretilmeleri

3— Üreme sonucunda embriyo için besin depo edebilen tohumların oluşması Bitki embriyoları çimleninceye (fotosentez yapmaya başlayıncaya) kadar gerekli organik besini çeneklerde depolanmış besinlerden sağlar.

Çiçekli bitkilerin tohum oluşturabilmeleri ayrıca onların geniş alanlara da yayılmalarını sağlamıştır.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ