Bakan Nedir? Bakan Hakkında Bilgi

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Bakan Nedir? Bakan Hakkında Bilgi 

Bakan nedir, ne demektir? Bakan kime denir, nasıl seçilir, ne iş yapar, görevleri ve özellikleri nelerdir? Bakan hakkında bilgi.

Bakan

Bakan; parlamenter sistemlerde, bakanlar kurulu üyesi olan ve genellikle bir bakanlık örgütünün başında yer alan kişidir. Bakanlar, siyasal bir kuruluş olan bakanlar kurulu üyesi olmalarından dolayı siyasal, belirli bir kamu hizmetini yerine getiren bir bakanlığın başında bulunmalarından dolayı da yönetsel bir sorumluluk taşırlar. 

Bakan Nedir? Bakan Hakkında Bilgi 

Bu bakımdan hükümet ile kamu yönetimi arasındaki bağlantıyı sağlayan kişiler olarak, genel siyasetlerin uygulayıcısı durumundadırlar. Başbakan, bakanlar kurulunun başı olduğundan siyasal bakımdan bakanların üstünde yer alır. Ama yönetsel bakımdan bakanlar üzerinde hiyerarşik bir yetkisi yoktur. Her bakan bakanlığının yürüttüğü kamu hizmetinin en üst makamında bulunur. Başbakan da yönetsel bakımdan yalnızca üstlendiği kamu hizmetlerinden sorumludur. Bakanlıkların her biri ayrı birer tüzel kişilik taşımakla birlikte, her bakanlık kendi görev alanında devlet tüzel kişiliğinin bir organı durumundadır. Bakanlar da bu organın başı olarak devlet tüzel kişiliğinin temsilcisi sayılır.

Parlamenter sistemlerde bakanlar, başbakanın isteği üzerine devlet başkanınca atanırlar ve gene başbakanın isteği üzerine devlet başkanınca görevden alınırlar. Başbakan bakanlan seçerken kural olarak serbestçe hareket etme yetkisine sahiptir. Ama uygulamada bu serbestlik bazı sınırlamalara bağlıdır. Parlamenter sistemin özelliğinden dolayı başbakan, parlamentonun güvenoyu vereceği kişileri bakan seçmeye özen göstermelidir. Bakanlar koalisyon hükümetlerinde koalisyon partileri arasındaki dengeler, çoğunluk hükümetlerinde de parti içi dengeler göz önünde tutularak belirlenir. Parlamenter sistem uygulamalarının çoğunda bakan seçilebilmek için, parlamento üyesi olma zorunluluğu aranmaz.

Bakanların sayısı ülkeden ülkeye değişebilir. Genelde bakan sayısı ile ilgili kesin bir sınırlama getirilmez; her hükümet uygulayacağı programa göre bakan sayısını değiştirebilir. Aynca bakanların hepsi aynı kategoride olmayabilir. Bakanlar kurulunun ilk kez ortaya çıktığı ülke olan İngiltere’de üç kategori bakan vardır. Birinci kategoride daha çok tarihsel ve temsili nitelik taşıyan bakanlar yer alır. Bunların fazla bir işlevi yoktur. İkinci kategoride ise siyasal ve yönetsel nitelik taşıyan bakanlar bulunur. Bu kategoride iki grup bakanlık vardır. Bunlardan office olarak adlandırılan içişleri, dışişleri ve savunma gibi klasik bakanlıklar birinci grubu, ministry olarak adlandırılan ve daha çok yeni hizmetlere göre kurulan bakanlıklar ise ikinci grubu oluşturur. Birincilerin siyasal yönleri ağırlık taşırken, ikincilerinin yönetsel ve teknik yönleri daha ağır basar. Üçüncü kategoride, board adını taşıyan bakanlıklar yer alır. Parlamenter sistemle yönetilen ülkelerin çoğunda ve bu arada Türkiye’de, bakanlar kurulunda, bakanlık örgütü olmayan ve başbakanın verdiği görevlen yürüten devlet bakanlarına da yer verilir.

Parlamenter hükümetlerin işleyişinde bakanlar kurulunun kullanabileceği yetkilerle, bakanların tek başlarına kullanabilecekleri yetkileri birbirinden kesin olarak ayırmak olanaksızdır. Bu konularda anayasalarda açık hüküm olmadığı gibi, uygulamada da kesin ayırıcı ilkeler yoktur. Bakanlıkların kuruluşu, bakanların görev, yetki ve sorumlulukları bazı ülkelerde parlamento tarafından yasayla belirlenirken, bazı ülkelerde yürütme organının çıkarttığı kararnamelerle belirlenir. Türkiye’de 1924 Anayasası bakanlıkların kuruluşu ile bakanların görev ve sorumluluklarının ayrı ayrı yasalarla düzenlenmesini öngörmüştür. 1961 Anayasası bakanların görev ve sorumluluklarına ilişkin kural koymamıştır. Uygulamada bu dönemlerde çıkarılan yasaların verdiği yetkilere dayanılarak, çoğu bakanlıkların kuruluşu ile bakanların görev ve yetkileri yürütme organının çıkardığı kararnamelerle belirlenmiştir. 1982 Anayasası ise bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri, yetkileri ve örgüt yapısının yasayla düzenlendiğini belirterek bakanların görev ve yetkilerini belirleme yetkisini parlamentoya vermiştir.

Parlamenter sistemlerde, sorumluluk taşımayan devlet başkanının yürütme alanına ilişkin yetkilerini, uygulamada, parlamentoya karşı sorumlu başbakan ve bakanlar kullanır. Yetki karşısında sorumluluk, hukukun temel ilkesidir. Bu nedenle bakanların, görev ve yetkileriyle ilgili işlem ve eylemlerinden dolayı sorumlulukları vardır. Bakanların sorumluluktan, sorumluluğun yaptırımına göre cezai sorumluluk, hukuksal sorumluluk ve siyasal sorumluluk olmak üzere üç grupta toplanır.

Bakanların cezai sorumluluğu, öbür şorumluluklarının da kaynağını oluşturan İngiltere’deki impeachment (yargı yoluyla görevden alma) yönteminden doğmuştur. Cezai sorumluluk, bakanların görevlerini yerine getirme ve yetkilerini kullanmaları sırasındaki suç oluşturan eylemlerinden doğar. Anayasalarda bakanların hangi eylemlerinin suç oluşturduğunu belirlemek için farklı yöntemler izlenmiştir. Bazı anayasalar eylemlerin niteliklerini belirten hükümler koyarken, bazı anayasalar da bu eylemleri tek tek sayma yoluna gitmişlerdir. Bakanların görevleri ile ilgili suçlardan yargılanabilmeleri için, önce suçlanmaları gerekir. Bu suçlamayı yöneltecek merci, parlamentodur. Görevi sırasında suç işlediği öne sürülen bir bakan hakkında önerge yoluyla meclis soruşturması açılır. Soruşturmayı anayasa hükümleri uyarınca meclis içinden seçilen bir komisyon yapar. Meclis, komisyon raporlarına göre gerekirse bakanı suçlar. Bu suçlama, bakanların yargılanmasına izin verme sonucunu doğurur. Bakanlan görevleri ile ilgili suçlardan dolayı yargılayacak yargı yeri ülkeden ülkeye değişir. Bazı ülkelerin anayasaları, bakanlan yargılamak için ayrı ve istisnai yargı yerine gerek görmemiş, bu yetkiyi ülkenin en yüksek adli yargı yeri olan temyiz mahkemesine vermiştir. Bazı iki meclisli ülkelerde, bakanlan yargılama görevi yüce divan sıfatını da taşıyan ikinci meclise bırakılmıştır. Ama çoğu ülkede yüce divan görevini özel mahkemeler yerine getirir. Bu özel mahkeme, Fransa’da Yüksek Adalet Divanı, İtalya ve Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’dir.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ