Jeolojik devirler ve özellikleri

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Jeolojik devirler ve özellikleri

Dünyanın yaklaşık 4,5 milyar yaşında olduğu tahmin ediliyor. Dünya, günümüze kadar çeşitli devirler geçirmiştir. Bu devirleri kısaca tanıyalım…

Dünya yaklaşık 4,5 milyar yaşında bir gezegen. Geçmişten günümüze dünyada pek çok jeolojik devir yaşanmıştır. Her bir jeolojik devrin kendine özel nitelikleri, değişik canlı türleri ve iklim koşulları vardır.

Jeolojik devirler ve özellikleri

Dünya’nın yapısını inceleyen jeoloji bilimi, jeolojik zamanları belirlerken fosillerden ve tortul tabakaların özelliklerinden, çeşitli radyoaktif maddelerin yapılarının incelenmesinden yararlanır. Bilim insanları, bu dönemleri incelerken çeşitli bölümlere ayırmıştır.

Jeolojik devirler

4. Zaman (Kuaterner)

Günümüzden 2 milyon yıl önce başlayan ve halen devam eden jeolojik zamandır.

Jeolojik Devirler: Holosen, Pleistosen

Buzul çağında (Pleistosen) şiddetli soğuma görülür. Batı Avrupa, İskandinavya ve Kanada buzullarla kaplanmıştır.

Deniz seviyesi alçalmıştır.

Buzul sonrası çağda (Holosen) ise sıcaklık artmaya başlamış ve günümüzdeki iklim koşulları ortaya çıkmaya başlamıştır.

Bugünkü deniz seviyesine ulaşılmıştır. Egeid karasının çökmesiyle Ege Denizi oluşmuştur. İstanbul ve Çanakkale boğazlar oluşmuştur. Karadeniz Akdeniz’e bağlanmıştır. Dördüncü zamanı karakterize eden canlılar mamut ve insandır. İnsan hayatı başlamıştır.

Zaman (Tersiyer)

Günümüzden yaklaşık 2 milyon yıl önce sona eren jeolojik zamandır. Üçüncü zaman yaklaşık 63 milyon yıl sürmüştür.

Jeolojik Devirler: Pliyosen, Miyosen, Oligosen, Eosen, Paleosen

Kıtalar ayrılmaya devam etmiştir. Antarktika Kıtası, Avustralya’dan ayrılıp uzaklaşmıştır. Şiddetli volkanik olaylar ve depremler görülmüştür.

Alp-Himalaya kıvrımları, Atlas ve Hint okyanusları oluşmuştur. Dünya’nın çeşitli bölgelerinde linyit, petrol, tuz, bor ve tuz yataktan oluşmuştur. Günümüzdeki canlı türleri ana hatlarıyla ortaya çıkmıştır. Bu dönemin karakteristik canlıları nümmilit, hipparion, elephas ve mastadondur.

Türkiye’nin ana yer şekilleri bu dönemde oluşmuştur.

2. Zaman ( Mezozoik)

Günümüzden yaklaşık 65 milyon yıl önce sona eren jeolojik zamandır. İkinci zaman yaklaşık 160 milyon yıl sürmüştür

Jeolojik Devirler: Karetase, Jura, Trias

Alp kıvrımlarına hazırlık dönemidir. Deniz çukurlarında büyük oranda tortulanmalar olmuştur.

Tek parça halinde bulunan Pangea parçalanarak ayrı kıtalara bölünmeye başlamıştır.

Kuzey Yarım Küre’nin kuzeyinde Laurasia, güneyinde ise Gondwana kıtaları oluşmuştur. Ekvatoral ve soğuk iklimler belirmiştir.

Atlas okyanusunun kuzeyi açılmış, güneyi ise açılmaya başlamıştır.

Dinazorlar ortaya çıkmıştır.

Zaman (Paleozoik)

Günümüzden yaklaşık 225 milyon yıl önce sona eren jeolojik zamandır. Birinci zaman yaklaşık 375 milyon sürmüştür. Bu devirde kıta çekirdekleri yeni kıvrımların eklenmesiyle büyümüştür.

Jeolojik Devirler: Permiyen, Karbonifer, Devoniyen, Silüriyen, Ordovisyen, Kabriyen

Kıtalar tek parça halindeydi (Pangea).

Hersinyen ve Kaledoniyen kıvrımları (Ural ve İskandinav dağları) oluşmuştur.

Dev bitki türlerinden oluşan ormanlar gelişmiştir. Zamanın sonlarına doğru taş kömürü yatakları oluşmuştur. Balığa benzer ilk organizmalar ortaya çıkmıştır.

İlk Zamanlar (Antekambriyen)

Günümüzden yaklaşık 600 milyon yıl önce sona eren jeolojik zamandır. Yaklaşık 4 milyar yıl sürmüştür.

Kıtaların çekirdek kısmını oluşturan en eski kütleler oluşmuştur. Bakteriler ve algler (su yosunu) gibi ilk bitki türleri ortaya çıkmıştır.

Türkiye’nin Jeolojik Özellikleri

Türkiye, Alp-Himalaya kıvrım kuşağı üzerinde yer alır. Tüm jeolojik zaman ve devirlere ait araziler görmek mümkündür.

1. Jeolojik Zaman (Paleozoik)

Birinci zamanda Türkiye büyük ölçüde okyanus tabanında yer almaktaydı. Türkiye’de birinci zamana ait sahalar oldukça sınırlıdır. Birinci zamana ait kayalara Zonguldak-Ereğili havzasında rastlanır. (taşkömürü oluşumu)

Bu zamanda, Anadolu gür bir bitki örtüsü ile kaplı olup bunların deniz ve göl ortamlarında birikip metamorfizmaya (başkalaşım) uğramaları sonucunda Taşkömürü yatakları oluşmuştur. Türkiye’nin güneyindeki kalkerli yapılar da bu dönemde oluşmuştur.

2. Jeolojik Zaman (Mesozoik)

Birinci zamanda su yüzeyine çıkmış olan kara parçalarıyla eski kıtalar erozyonla aşınmışlar ve aşınan materyal Tethis Denizi’nin dibine çökelmiştir.

Kuzey ve güneyde bulunan eski kıta çekirdeklerinin birbirine doğru yaklaşması bu dönemde de devam etmiştir. Bunun sonucu olarak deniz dibindeki tabakaların kıvrılarak su yüzeyine çıkması da devam etmiştir.

3. Jeolojik Zaman (Neozoik)

Türkiye’nin bugünküne yakın yüzey şekli özelliklerini kazanması, bu dönemde gerçekleşmiştir.

Alp-Himalaya kıvrım sistemiyle birlikte Türkiye’nin kuzey ve güneyindeki dağ sıraları yükselmiştir. 3. zamanda linyit, tuz, bor yatakları oluşmuştur. Yatağan, Soma, Afşin, Elbistan, Aşkale, Suluova, Çayırhan linyitleri bu dönemde oluşmuştur. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki petrol yatakları bu dönemde oluşmuştur.

Türkiye 3. zamanda oluştuğu için, ortalama yükseltisi fazladır. Büyük bir bölümü birinci derece deprem bölgesinde yer alır.Volkanik şekiller yaygındır. Maden çeşitliliği fazladır. Hidroelektrik enerji potansiyeli yüksektir.

Anadolu bu dönemde sıcak ve nemli bir iklime bağlı olarak gür bitki toplulukları ile örtülüdür.

Bu dönem sonlarında Anadolu epirojenik hareketlerle yükselirken Akdeniz ve Karadeniz çukurluğu çökmüştür.

4. Jeolojik Zaman (Kuaterner)

Türkiye bugünkü görümüne yakın bir görünüm kazanmıştır.

Sık iklim değişmeleri meydana gelmiştir. Buzul devresinde soğuk iklim şartları nedeniyle karalar üzerinde buzul kaymaları görülmektedir.

Son buzul döneminde itibaren Türkiye’de kuraklaşma başlamış ve günümüzde de devam etmektedir.

Ege Denizi’nin bulunduğu saha çökmüş ve Akdeniz’in suları bu alanı işgal etmiştir. Bu olayla Batı Anadolu’da horst ve grabenler oluşmuştur.

Marmara çanağı çökmüş ve Akdeniz’in suları dolmuş akarsu vadilerinin de sular altında kalmasıyla İstanbul ve Çanakkale Boğazları oluşmuştur.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ