Gezi yazısı nedir?

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Gezi yazısı nedir?

Gezi yazısı ya da seyahatname, bir yazarın gördüğü toplumları, kentleri, yaşayışları, gelenek ve görenekleri, doğal ve tarihi güzellikleri, edebi bir üslupla kaleme aldığı yazı türüdür.

Gezi yazısında, yazarın amacı gezip gördüğü yerleri okurla birlikte geziyormuş hissi vermektir. Gezilen yer okuyucuya her yönüyle anlatılır.

Gezi yazısı nedir?

Gezi yazısı ya da seyahatnamelerde, gezilen yerin tarihi, coğrafyası, sosyal nitelikleri, gelenekleri, bölgede yaşayan insanların düşünce yapısı okuyucuya ayrıntılı biçimde anlatılır. Yazarın, gezilen yerle ilgili dikkatini çeken noktalar, ilginçlikler de yazıda yer bulur.

Gezilen yerin daha iyi anlaşılması için yazar, başka yerlerle kıyas yapar. Gezi yazılarının bir çoğunluğu gezilen yer ile ilgili belgesel bilgi verir. Gezi yazısında, betimleyici anlatımdan yararlanılır.

Gezi yazılarında çoğu kez kronolojik zamanlı plan uygulanır. Gezi için yapılan hazırlıklar, yolculuk, yolculuk sırasında görülen ilgi çekici olaylar ve varış, varıştaki ilk izlenimler, sırayla anlatılır.

Gezi yazıları, dış dünyayı yazarın gözüyle anlatır. Burada anı türü ile ayrılır. Anılarda kişi yaşadıklarını veya tanık olduklarını anlatır.

Dünya Edebiyatında Gezi Yazısıgezi12041604

Dünya edebiyatında gezi yazısının ilk örneklerini Heredotos, Marco Polo ve İbni Batuda vermiştir.

Venedikli ünlü gezgin Marco Polo Yakın Doğu ve Orta Asya ülkelerini kapsayan uzun bir yolculuğa çıkmış ve bu yolculuğunda gezip gördüğü yerleri anlatmıştır. Birçok dile çevrilen bu eser gezi edebiyatının ilk klasik örneklerinden sayılır.

Arap gezgini İbn Batuda da Anadolu, Harezm, Maveraünnehir ve Horasan’ı anlatan bir kitap yazmıştır.

Türk Edebiyatında Gezi Yazısı

Türk edebiyatında ilk gezi yazıları “seyahatname” olarak anılırdı. En eski seyahatname örnekleri, Timur’un oğlu Şahruh’un yanında bulunan Gıyasüddin Nakkaş’ın yazdığı “Acâib’ül-Letâif” ve Ali Ekber Hatâî adlı bir tüccarın kaleme aldığı “Hıtâînâme” olarak sıralanabilir.

16. yüzyılda yazılan “Baburnâme” ve Kâtibî mahlasıyla tanınan Seydi Ali Reis’in “Mirat-ül Memalik” (Memleket Aynası) adlı yazıları, ilk gezi örneği kabul edilir. Eser, Portekizlilere karşı savaşırken Hint denizinde fırtınaya yakalanıp Gücerat’ta karaya çıkan Seydi Ali Reis’in Hindistan, Afganistan, Buhara ve Maveraünnehir yoluyla Edirne’ye dönüşü sırasında başından geçenleri konu edinir.

gezi1204160216. yüzyılda Kanuni Sultan Süleyman döneminde dünyaca ünlü denizci ve haritacı Piri Reis’in kaleme aldığı “Bahriye” iyi bir Akdeniz seyahatnamesi örneği sayılır.

Eski Türk edebiyatının en tanınmış seyahatnamesi Evliya Çelebi’nin yazdıklarıdır. 17. yüzyılda kaleme alınan eserin birinci bölümü, İstanbul’u anlatır. Eserin tamamı 10 cilttir. Evliya Çelebi , 40 yıllık gezilerinden elde ettiği bilgileri abartılı bir üslupla kaleme almıştır. Evliya Çelebi’nin anlattığı yerler arasında Bursa, İzmir, Trabzon gibi şehirlerin yanında Avusturya, Hicaz, Mısır, Habeşistan ve Dağıstan gibi yabancı ülkeler de bulunmaktadır.

18. yüzyılda Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi’nin Fransa Sefaretnamesi de edebiyatımızın seyahatnameleri arasında sayılır. Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi, Lale Devri’nde Fransa’da elçilik yaparken gördüklerini anlatmıştır.

Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk gezi yazıları Tanzimat döneminde yazılmıştır. Avrupa’ya giden sanatçılar gördüklerini yazıya aktarmışlardır. Namık Kemal ve Ziya Paşa bunların başında gelir.

Türk edebiyatında bunlar dışında önemli gezi yazıları şunlardır: Avrupa’da Bir Cevelan (Ahmet Mithat Efendi – Batı tekniğine uygun ilk gezi örneği), Hac Yolunda (Cenap Şahabettin), Avrupa Mektupları (Cenap Şahabettin), Frankfurt Seyahatnamesi (Ahmet Haşim), Tuna’dan Batıya, Anadolu Notları (Reşat Nuri Güntekin), Deniz Aşırı, Taymıs Kıyıları, Bizim Akdeniz, Tuna Kıyıları, Hind, Yolcu Defteri, Gezerek Gördüklerim (Falih Rıfkı Atay)gezi12041603

Son yıllarda gezi edebiyatımız yeni eserlerle daha da zenginleşmiştir. Günümüz yazarları arasında gezi yazı ve kitaplarıyla tanınanlar vardır.

Mavi Yolculuk ve Mavi Anadolu isimli eserleriyle Azra Erhat, Düşsem Yollara Yollara adlı eseriyle Haldun Taner, Sovyet Rusya, Azerbaycan, Özbekistan, Bulgaristan, Macaristan adlı eseriyle Melih Cevdet Anday, Sam Amca’nın Evinde ve Bir Garip Ada adlı eserleriyle Bedii Faik, Canım Anadolu adlı eseriyle Bedri Rahmi Eyüboğlu, Şu Bizim Rumeli adlı eseriyle Yılmaz Çetiner sayılabili

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ