DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ!
Gazel nedir? Kısaca gazelin özellikleri
Divan Edebiyatı nazım şekillerinden biri olan gazel ne demektir?.. Gazelin özellikleri madde madde nelerdir?.. Edebiyat terimi olarak güzellikten, aşktan, onun yüzünden çekilen acılardan söz eden küçük şiir anlamına gelen gazel sözcüğü; kadınlarla, sevgi üzerine arkadaşlık, ahbaplık etmek demektir. Gazel denilince akla, Halk Edebiyatı’ndaki koşma gibi ilk olarak aşk şiiri gelir. Arap Edebiyatı’na ait bir nazım biçimi olan gazel, Müslümanlıktan önce yetişen ozanlar tarafından aşk duygularını dile getirmek için yazılan şiirlerdir. Müslümanlıkla birlikte sıkı ahlak kuralları yüzünden eski önemini yitirmiştir. Emeviler zamanında gelişen saray hayatının eğlence meclislerinde müzikle birlikte şiir zevki de tekrar canlanmış ve ozanlar da yeniden gazel yazmaya başlamışlardır.
Türk edebiyatına gazelin girişi, Anadolu Selçukluları zamanında Hoca Dehhani ile girmiştir. Gazel edebiyatımızın en usta sanatçıları, Ali Şir Nevai, Fuzuli, Baki, Şeyhülislam Yahya, Naili ve Nedim’dir. Tanzimat Edebiyatı’nda bu nazım biçimi değişikliğe uğrayarak, toplum sorunlarını dile getiren bir araç halinde kullanılmaya başlanmıştır. Ziya Paşa’nın “Gördüm”, Namık Kemal’in “Rağmına, Lazımsa” gazelleri bu tip gazelleri en iyi gösteren örneklerdir. Servet-i Fünuncular ise, batılılaşmayı daha geniş ölçüde benimsedikleri için gazele hiç ilgi göstermemişlerdir.
Gazelin ilk beyitine “matla”, matladan sonraki beyite “hüsn-i matla” denir. Gazelin son beyitine ise “makta” denir ve maktadan hemen önceki beyite ise “hüsn-i makta” denir. Söz konusu bu beyitler mutlaka maktadan ve matladan güzel olmalıdır. Gazelin en güzel beyitine ise “Beytü’l Gazel” ya da “Şah Beyit” denir.
Divan Edebiyatı’ndaki farklı gazel türleri
Müzeyyel: Artırılmış anlamında kullanılan zeyl kelimesinden türemiştir. Şair bazen gazel içinde mahlasını söyledikten sonra birini övmek için şiirine ekleme yapar. Bu şekilde artırılarak yazılan gazellere müzeyyel gazel denir.
•Mülemma: Şairlerin Türkçe, Arapça ve Farsça dillerinden en az ikisine ya da tamamına ait kelimeleri bir arada kullandıkları gazellerdir.
Müşterek : İki şairin ortaklaşa söyledikleri gazellere müşterek gazel denir.
Musammat: İç kafiye ile yazılan gazellerdir. İç kafiyelerden bölünmesi sonucunda murabba’ şekli ortaya çıkar.Na-tamam: 3-4 beyitlik küçük gazellere denir.
Gazel-i Muvaşşah: Akrostiş şeklinde yazılan gazellere denir.
Konularına Göre Gazeller:
1. Aşıkane: Aşkın verdiği mutluluğu, ayrılığın verdiği acıyı anlatan, sevgilinin vefasızlığından yakınmayı konu edinen gazellerdir. Bu gazel türünün en önemli şairi Fuzuli’dir.
2. Rindane: Rind, dünyadan zevk alan, zevke, sefaya düşkün ancak kendi dünyasında ahlak üstü bir duruma erişmiş kişidir. Söz konusu durumların konu edildiği gazellere ise Rindane Gazel denir. Baki, Rindane Gazel denilince akla ilk gelen isimdir.
3. Şuhane: Kadını, kadın güzelliğini, aşktan duyulan hazzı konu alan gazellere denir.
4. Hikemi: Ahlak ve edep konularında öğüt veren gazellere denir.
5. Sofiyane: Tasavvufu, dini inançları, tarikat sistemlerini ele alan gazellere denir.
Madde madde gazelin özellikleri:
1- Genelde 5, 7, 9 beyitten oluşan gazellerin beyit sayısı 5 ile 15 arasında değişir.
2- Kafiye düzeni “aa, ba, ca, da, ea, fa” olan gazelin ilk beyiti kendi arasında kafiyelidir.
3- Gazelin ilk beyitine matla (doğuş yeri) denir.
4- Gazelin son beyitine makta (bitiş, kesiliş yeri) denir.
5- Şairin isminin geçtiği beyite taç beyit denir.
6- Gazelin en güzel beyitine beytü’l-gazel ya da Şah beyit denir.
7- Gazelde anlam beyitte tamamlanır, genelde anlam bütünlüğü aranmaz.
8- Eğer bir gazelin tümünde aynı konu işleniyorsa, bu gazellere yek-ahenk gazel denir.
9- Bütün bir şiirin aynı söyleyiş güzelliğine sahip olduğu gazellere yek-avaz gazel denir.
10- Divan Edebiyatı‘nda büyük şair olmanın en büyük ölçütü gazellerdir. Şairler bütün becerilerini gazelde ortaya koyarlar.
11- Gazelde konu aşk, güzellik ve aşkın ızdırabıdır.
12- Bazı gazellerin matladan sonra gelen beyitlerinde mısralar ortalarından bölünebilir. Bu durumda gazele iç kafiye hakimdir. Böyle gazellere musammat gazel denir.
13- Aruz ölçüsüyle yazılır.
14- Fuzuli, Baki, Nedim, Şeyh Galip, Taşlıcalı Yahya Bey gazelin önemli isimlerindendir.
Ziyaretçi sayısı gün geçtikçe artan Sınıf Evrakları Com; kullanıcıların bilgisayar, tablet, veya telefon üzerinden ders ve ödevlerle ilgili yaşadıkları sorunlara kolayca çözüm bulmalarına yardımcı olmayı amaç etmiş ve bu sorunları en açıklayıcı ve anlaşılır bir dille takipçilerine sunan bir sitedir. Kullanıcılar sitemizdeki yararlı bilgilerden yararlandıkça tekrardan sitemizi ziyaret etmektedirler.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder