Sıfat (Ön Ad )

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Sıfat (Ön Ad )

   İsimlerin biçimlerini, durumlarını niteleyen veya belirten (incelik, sayı, belgisizlik,işaret,soru) sözcüklere sıfat denir. Sıfatlar genellikle diğer sıfatlardan ya da isimlerden önce gelir.  Varlıkları tarif ederler,  anlatıma  zenginlik kazandırırlar ve çıkartılmaları durumunda cümle devrik duruma gelmez.          

    Kırmıızı ev,  Bazı kitaplar, Kaç çiçek .

 Bir sözcüğün ya da sözcük grubunun sıfat olabilmesi için :

1.İsimlerden önce gelip isimleri nitelemesi ya da belirtmesi gerekir..

·         Güzel eser, İki insan, Birkaç çocuk ..

·         Akıllı düşman akılsız dostan iyidir.

·         Yazarın akıcı dili vardı.

 2.İsim çekim eklerini almaması gerekir, alırsa adlaşmış sıfat olur .

        İyi insanlar mutlaka kazanır.        İyiler mutlaka kazanır.

Niteleme Sıfatları :

    Bir varlığın rengini, biçimini, boyunu, durumunu kısaca “nasıl’’ olduğunu  bildiren sıfatlardır. Niteleme sıfatları varlıkların bünyesinde bulunan yani “kalıcı’’ özelliklerini tarif ederler. Teoride niteleme sıfatları sınırsız sayıdadır..

·         Kırmızı araba

·         Uzun köprü

·         Kırık bardak

·         Yuvarlak masa

·         Yüksek duvar

 Eklerle Türetilen Niteleme Sıfatları :

     Türkçede “li-siz-lik-ci-‘’ gibi bazı yapım ekleri  isim soylu kelimelerin sonuna gelerek niteleme sıfatı alarak kullanılmalarını sağlarlar.

·         Ankaralı çocuk

·         Simitçi amca

·         Halkçı parti

·         Evli çift

·         Akılsız başım

     Fiillerden “en-esi-mez-r-dik-diği-ecek-miş ‘’ ekleriyle türetilen ve fiil anlamını yitirmeden cümlede geçici  olarak sıfat görevinde kullanılan sözcüklere sıfat-fiil veya artaç denir. Sıfat-fiiler de bir ismin özellikle tarif etmek ya da sıfat tamlaması oluşturmak gibi – sıfatların tüm özelliklerine sahiptir.

·         Gelecek sene

·         Tanıdık adam

·         Dövülmez yol

·         Öpülesi el

  Belirtme Sıfatları :

      İsimleri işaret sayı, belgisizlik ve soru yönünden belirten sözcüklere belirtme sıfatı denir. Belirtme sıfatları 4 gruba ayrılır.

·         İşaret sıfatları

·         Sayı sıfatları

·         Belgisiz sıfat

·         Soru sıfatları

   İşaret Sıfatı:

     Adları işaret yönünden belirten sıfatlardır. Hangi sorusu sorarak bulunur. İşaret sıfatlarından sonra bir isim veya başka bir sıfat gelir.

·         Bu mahalle

·         Şu yazı

·         Buradaki ev

·         Oradaki çocuk

Uyarı:

   Soru sıfatlarının cevabı yine bir sıfattır. Soru zamirlerinin cevabınında  bir ad yada başka bir zamir olduğunu hatırlatalım.

·         Hangi ev sizin? (Bu bizim )

·         Kaç kişi geldi? (Dört kişi geldi )                                            

     Soru Sıfatı :

         Varlıkları sayı yönüyle belirten sıfatlardır.

    Asıl Sayı Sıfatları :

·         Yedi kişi

·         Altı ekmek = Sıfatla olarak ek almamış tam sayılardır.

·         İki elma

    Kesir Sayı Sıfatı :

·         Yarım elma

·         {C}% 5 kar   = Varlıkların bütününün “kaçta kaçı’’ veya kaç katı olduğunu belirtmek için kullanılır                                             

·         Çeyrek maaş

 Sıra Sayı Sıfatı :

·         Birinci kişi

·         İkinci kişi

·         Onuncu kat  = Varlıkların herhangi bir kritere göre diziliş sırasındaki konumunu belirten sıfatlardır.

       Topluluk Sayı Sıfatı:

·         İkiz yatak

·         {C}Üçüz kardeşler  =Birbirinin aynısı olan birden fazla varlığı tanımlamak için kullanılır ve rakamların sonuna “z’’ ekinin getirilmesiyle oluşur.

       Belgisiz Sıfat  :

          Belgisiz sıfatlar veya belirsizlik sıfatları; varlıkların nedenini veya miktarını yaklaşık olarak, belli belirsiz bildiren ve hangi varlıktan bahsedildiği konusunda net bir bilgi vermeyen sıfatlardır. Türkçedeki belgisiz sıfat olarak kullanılan başlıca sözcükler şunlardır.

Ø   Az 

Ø   Başka

Ø   Bazı

Ø   Bir

Ø   Biraz

Ø   Birçok

Ø   Birkaç

Ø   Birtakım

Ø   Bütün

Ø   Çok

Ø   Çoğu

Ø   Diğer

Ø   Fazla

Ø    Falanca

Ø   Filanca

    Birkaç gün bana izin ver

Görüldüğü gibi belgisiz sıfatlar önündeki adların özelliklerini veya sayılarını tam olarak belirtmiyor.

   Soru Sıfatı :

      Adları soru yoluyla belirten soru sözcükleridir

Ø  Nasıl şiirler? (Güzel şiirler)

Ø  Hangi kitap? (Şu kitap)

Ø  Kaç kişi? (Üç kişi)

Ø  Ne kadar para? (Çok para)

Ø  Ne gün? (O gün)

Ø  Ne türlü film? (Hareketli film)

Ø  Kaçar kişi? (İkişer kişi)

      Sıfatlarda Pekiştirme :     

         Anlam bakımından güçlendirilmiş sıfatlara “pekiştirilmiş sıfatlar’’ denir.

Sıfatlar birkaç şekillerde pekiştirilebilir.

a)Bir sıfatın ilk ünlüsüne kadar olan bölümü alınır “m,p,r,s’’ harflerinin uygun olanı getirilir, ön ek olarak yazılır. Böylece sıfat pekiştirilmiş olur.

Ø  {C}Beyaz= Bembeyaz gömlek

Ø  {C}Temiz= tertemiz eller

Ø  {C}İri=ipiri eller

Ø  {C}Mavi=masmavi

Ø  {C}Uzak=upuzak yerler

Ø  {C}Başka=bambaşka insanlar

b)İkilemeler isimleri nitelerse, pekiştirilmeli sıfat olarak kabul edilir.

Ø  İrili ufaklı taşlar

Ø  Kırık dökük bir anlatım

Ø  Akıllı uslu çocuk

Ø  Uzun uzun kavaklar

Ø  Kargacık burgacık yazı

Ø  Şirin mi şirin bir bebek

    Adlaşmış Sıfat :

       Bir sıfat tamlamasında ismin düşerek sıfatın ismin yerine kullanılmasıyla “adlaşmış sıfat’’ oluşur. Sıfat adlaşırken isme getirilen çekim eklerini de üzerine alır.

·         Çalışkan öğrencileri herkes sever.

·         {C}Çalışkan olanı herkes sever .(Adlaşmış sıfat)

·         Yaramaz çocuk annesini  üzüyor.

·         {C}Yaramaz annesini üzüyor. (Adlaşmış sıfat)

   Sıfatlarda Yapı:

      Diğer sözcük türlerinde olduğu gibi sıfatlarda “basit, türemiş, bileşik,” olarak üçe ayrılır.

 a)Basit Sıfat:

Yapım eki almamış sıfatlardır.

·         İyi insanlar

·         Temiz cadde

·         Doğru söz

·         Beyaz sayfalar

b)Türemiş Sıfat :

Fiil ya da isim kökenlerine yapım eki  getirilerek oluşturulmuş sıfatlardır.

·         Korkak insanlar

·         Parasız tüccar

·         Kiralık ev

·         Şekerli çay

Birleşik Sıfat:

     En iki sözcükten oluşan sıfatlardır. Bileşik sıfatlara “sıfat grubu” ya da “sıfat öbeği” adı da verilir.

·         Yurtsever insan

·         Ağırbaşlı çocuk

·         Zeytinyağlı yemek

  Birleşik sıfatlar, çoğunlukla bileşik adlara sıfat yapan eklerin getirilmesi ile oluşturulurlar ve sıfat tamlamalarında tamlayan olurlar. Örn: “karabiber” sözcüğü bir bileşik addır ve “karabiber kavanozu” bir isim tamlamasıdır. Ancak “karabiberli yemek” sıfat tamlamasıdır

dil ve anlatım, Türk edebiyatı dersleri için ders notlarını hazırlamaya devam ediyor. Dil bilgisinin önemli konularından biri olan sıfatlar iyi öğrenilmesi gereken bir konudur. Bu ders notumuzda sıfat, sıfat çeşitleri,yapısına göre sıfatlar, sıfatların genel özellikleri üzerinde durduk.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ