18. Yüzyılda Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

18. Yüzyılda Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi

18. yüzyılda Osmanlı Devleti gerileme dönemi hakkında bilgi. Gerileme döneminde Osmanlı’nın izlediği siyaset, Osmanlı Devleti ile Rus, Venedik ve İran ilişkileri.

Osmanlı Devletinin izlediği siyaset:

*XVIII. yüzyılın başlarında Karlofça ve İstanbul Antlaşmalarıyla kaybettiği toprakları geri almak için; kuzeyde Rusya, batıda Venedik ve Avusturya, doğuda İran’la savaşlara girmiştir.

*Bu yüzyılın başlarında başarılı olmuş sonraları büyük toprak kayıplarına uğramıştır.

*XVIII. yüzyılda gerilemeyi önlemek için ıslahatlar yapıldı. Avrupa’nın üstünlüğü kabul edildi.

* Yapılan ıslahatlar tepki ve isyanlarla karşılaştı. Gerileme durdurulamadı.

OSMANLI-RUS İLİŞKİLERİ

*XVIII. yüzyıl başlarında isyan sonucunda II. Mustafa tahttan indirildi. III. Ahmet Padişah oldu. (1703) Bu olaya “Edirne Olayı” denir.

*Rus çarı olan Çar I. Petro’nun politikası»

a) Rusya’yı bir Avrupa devleti haline getirmek.

b) Balkanları egemenlik altına alarak, bir taraftan Baltık Denizine diğer taraftan Akdeniz’e inmekti.

NOT: Rusya, İstanbul Antlaşmasıyla Azak kalesini almış, Karadeniz’e adımını atmıştır.

PRUT SAVAŞI: (1711)

Nedenleri:

a) I. Petro’nun Lehistan’ı ele geçirmek, Baltık denizine inmek istemesi.

b) İsveç Kralı XII. Şarl’ın Poltova Savaşında, I. Petroya yenilmesi (1709)

c) XII. Şarl’ın Osmanlılara sığınması. I. Petro’nun İsveç kralını takip bahenisiyle Osmanlı topraklarına saldırması.

d) Rusya’nın Balkanlarda Eflak ve Boğdan beylerini yanına çekerek buralardaki Ortodoksları Osmanlılara karşı kışkırtması.

SONUÇLARI:

a) Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu Tuna’yı geçerek Eflak’a girdi.

b) Rus Ordusu Prut nehri kıyısındaki Falcı köyü yakınında çembere alındı.

c) Baltacı Mehmet Paşa şiddetli bir savaşta Yeniçerilere güvenmediği için Rus Çarının barış teklifini kabul etti.

d) Prut Antlaşması yapıldı. Bu antlaşmaya göre;

*Azak Kalesi ve çevresi Osmanlılara geri verildi.

*Ruslar İstanbul’da sürekli bir elçi bulundurmayacaklardı.

*Rusya, Lehistan içişlerine karışmıyacak, İsveç Kralı ülkesine serbestçe dönebilecekti.

NOT: Osmanlı Devleti İstanbul Antlaşmasıyla Rusya’ya verdiği toprakları ve ayrıcalıkları geri almıştır.

1736-1739 OSMANLI-RUS SAVAŞI ve BELGRAD ANTLAŞMASI

Nedenleri:

a) Rusya’nın, Lehistan içişlerine karışması.

b) Rusya’nın Osmanlı aleyhine Avusturya ile işbirliği yapması.

c) Osmanlı-İran savaşlarında; Kırım ordusunun Kafkasya üzerinden geçmesine engel olmaları.

d) Azak kalesini almaları.

SONUÇLARI:

a) Savaş Osmanlıların üstünlüğü ile sona erdi.

b) Balkanlara ve Kırım’a saldıran Rus kuvvetleri yenilerek geri çekildi.

c) Fransa’nın arabuluculuk yapması ile 1739’da Belgrad antlaşması yapıldı.

Bu antlaşmaya göre;

a) Azak Kalesi yıkılmak koşuluyla Rusya’ya bırakıldı.

b) Ruslar bu savaşta elde ettiği toprakları Osmanlılara geri vereceklerdi.

c) Rusya Karadeniz’de savaş ve ticaret gemisi bulundurmayacaktı.

NOT: Bu antlaşmayla Rusya’nın Karadeniz’e inmesi bir süre engellenmiştir.

*XVIII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin imzaladığı en kazançlı antlaşmadır.

*I. Mahmut döneminde; Fransa’ya tanınan kapitülasyonlar artırılmış ve sürekli hale getirilmiştir. (1740 Kapitülasyonları).

1768-1774 OSMANLI-RUS SAVAŞI VE KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI

Nedenleri:

a) II. Katerina’nın Osmanlı Devletine karşı güttüğü Karadeniz’e inmek, Kırım ve Kafkasya’ya yerleşmek, Balkanlarda Rusya’ya bağlı devletçikler oluşturma politikası.

b) Lehistan kralının ölümü üzerine II. Katerina’nın Lehistan’ı işgal ederek kendi taraftarı olan birini Lehistan kralı seçtirmesi.

c) Ayaklanan Leh milliyetçilerinin Osmanlı Devletinden yardım istemesi.

d) Osmanlı Devleti Lehistan’ı korumak düşüncesiyle Rusya’ya savaş açtı.

Tuna Irmağı civarında yapılan savaşı Ruslar kazandı. Baltık denizinden hareket eden Rus donanması ilk defa Akdeniz’e açıldı. Rus donanmasının Mora kıyılarına gelmesi ile Mora halkı ayaklandı. Ayaklanma bastırıldı. Ruslar ÇEŞME Limanında bulunan Osmanlı donanmasını yaktılar. (1770)

Cezayirli Gazi Hasan Paşa Kaptan-ı Deryalığa getirildi. Rus donanması Akdenizde tutunamadı. Kırım’a saldıran Ruslar bazı yerleri aldılar.

Osmanlı Ordusunun her yerde yenilgiye uğraması üzerine Avusturya, Leh toprakları»-nm bir kısmını kendi ülkesine kattı. Prusya kralı II. Frederik’in önerisi üzerine Lehistan, Avusturya, Prusya ve Rusya arasında paylaşıldı. Ruslar yeniden saldırıya geçti. Savaşın uzaması Osmanlı Devletinde sosyal ve ekonomik dengeyi bozdu. Anadolu ve Rumeli’de Ayanlar halkı baskı altında tutuyor devletin buyruklarını dinlemiyordu. Ordu ve donanmanın düzeltilmesi için yapılan ıslahatlar sonuç vermedi. III. Mustafa öldü, yerine I. Abdülhamid padişah oldu. (1774) Osmanlı Devleti barış istedi. Küçük Kaynarca Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre;

a) Kırım’a bağımsızlık verilecek, yalnız dinsel konularda Osmanlı Halifesine bağlı kalacak.

b) Yenikale, Kerç, Azak, Kılburun, Büyük ve Küçük Kabortay ile Aksu arasındaki topraklar Ruslar’a bırakılıyordu.

c) Rusya Eflak, Boğdan ve Ege adalarından çekiliyordu.

d) Rusya Karadeniz’de serbestçe ticaret yapabilecekler ve donanma bulundurabileceklerdi.

e) Ruslar Balkanlar’daki Ortodoksların haklarını koruyacaklardı.

f) Osmanlı Devleti Rusya’ya savaş tazminatı verecekti.

g) Ruslar bütün Osmanlı limanlarında serbestçe ticaret yapacaklar ve Avrupa ülkelerine tanınan ayrıcalıklardan faydalanacaklardır.

NOT: Rusların Balkanlardaki Ortodoksların haklarını korumaları, Osmanlı Devletinin içişlerine müdahele etme fırsatını vermiş, bu da Rusya’nın Panislavizm siyasetine zemin hazırlamıştır.

1787-1792 OSMANLI-RUS SAVAŞI ZİŞTOVİ ve YAŞ ANTLAŞMALARI

Rus çarlığı 1783’te Kırım Hanlığını kendi topraklarına kattı. 1787’de Avusturya ve Rusya’ya karşı yeniden savaş başlatıldı, önemli bir başarı sağlanamadı. 1789 Fransız ihtilali çıkınca Avusturya Osmanlı Devleti ile Ziştovi Antlaşmasını imzalayarak savaştan çekildi. Aldığı toprakları geri vermeyi kabul etti. 1792’de Rusya ile YAŞ ANTLAŞMASI imzalandı. Antlaşmaya göre;

a) Osmanlı Devleti Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu resmen kabul etmiştir.

b) Dinyester nehri Rusya ile Osmanlı Devleti arasında sınır oldu. Ozi eyaleti elden çıktı.

NOT: Antlaşma Osmanlı Devletine gerileme dönemini sona erdirmiş, çöküş dönemini başlatmıştır.

★Osmanlı Devleti Nizam-ı Cedid denilen geniş bir ıslahat programını uygulamaya başlamıştır.

EK BİLGİ:

Rusya Osmanlı Donanmasını üç defa yakacaktır.

a) Çeşme (1770)

b) Navarin (1827)

c) Sinop (1853)

OSMANLI-VENEDİK İLİŞKİLERİ

(1715-1718)

Osmanlı Devleti, Karlofça Antlaşmasıyla kaybettiği Mora ve Dalmaçya kıyılarını Venediklilerden geri almak istiyordu. Mora halkı Venedik yönetiminden memnun değildi. Venedik korsanları Osmanlı gemilerine saldırıyorlardı.

Sadrazam Ali Paşa tarafından, Venediklilere savaş açıldı, Mora alındı.

Avusturya Karlofça Antlaşmasına göre alınan Mora’nın Venedik’e geri verilmesini istedi. Avusturya ile savaş başladı.

OSMANLI AVUSTURYA İLİŞKİLERİ

Sadrazam Ali Paşa Avusturya ile yapılan savaşta şehit oldu, yeni bir bozgun başgöster-di. Belgrad elden çıktı. Nevşehirli Damat İbrahim Paşa barış yapılmasını istedi. Pasarofça Antlaşması yapıldı (1718). Antlaşmaya göre;

a) Belgrad, Yukarı Sırbistan ve bazı yerler Avusturya’ya verildi.

b) Mora Osmanlılarda kaldı.

1739’da Avusturya ile Belgrad antlaşması yapıldı. (Aynı antlaşma Rusya ile de yapılmıştır.) Bu antlaşma ile; Belgrad olmak üzere Pasarofça Antlaşmasıyla Avusturya’ya bırakılan yerler alındı.

1787-1791 Osmanlı-Rus ve Avusturya savaşları sırasında Fransız ihtilali çıkmış Avus- ■ turya savaştan çekilmiş Avusturya ile Ziştovi Antlaşması yapılmıştır (1791).

OSMANLI-İRAN İLİŞKİLERİ

Nedenleri:

a) Osmanlı Devleti, Pasarofça Antlaşmasıyla uğradığı zararlarını İran’dan elde edilecek topraklarla kapatmak istiyordu.

b) Rusya’nın Hazar Denizi’nin batı kıyılarını ve Güney Kafkasya’yı ele geçirmesini istemiyordu.

c) Dağıstan’daki müslümanlara Osmanlı Devleti’nin yardım etmek istemesi.

Bir çok şehir ve Revan alındı. İran toprakları 1724’te Osmanlı Devleti ile Rusya arasında paylaşıldı. Şah II. Tahmasp bu antlaşmayı tanımadı. Savaş yıllarca sürdü (1746). Nadir Şah’la Osmanlı Devleti arasında Kasr-ı Şirin Antlaşması şartları esas tutularak anlaşma sağlandı.

OSMANLI-FRANSIZ İLİŞKİLERİ

Osmanlı, Fransız ilişkileri XVIII. yüzyılın sonlarına doğru Napolyon’un Mısır’ı işgaliyle bozuldu (1798). Fransa:

a) Mısır’ı almakla İngilizleri Akdenizden uzak tutmak.

b) Hindistan’a giden ticaret yollarını denetim altına almak.

c) Direktuvar Hükümeti, Napolyon’u Fransa’dan uzaklaştırmak istemiştir.

İngiltere ve Rusya Osmanlı Devletine yardım teklif ettiler. Osmanlı Devleti iki devletle anlaştı. Rus donanmasının boğazlardan geçmesine izin verdi. Amiral Nelson komutasındaki İngiliz donanması, Fransız donanmasını Abukır limanında yaktı. Napolyon, Osmanlı Devletini barışa zorlamak için Suriye üzerine yürüdü. Akka kalesini kuşattı. Cezzar Ahmet Paşaya yenildi. Fransa’ya döndü. Fransa ile El-Ariş Antlaşması yapıldı (1801). Bu antlaşma ile Mısır, Osmanlı Devleti’ne geri verildi.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ