Kortizol nedir? Kortizol düşüklüğü ve yüksekliği nedir?

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Kortizol nedir? Kortizol düşüklüğü ve yüksekliği nedir?

Kortizol nedir?

Kortizol, stres tepkisinden dolayı genellikle “stres hormonu” adıyla bilinen ancak aslında yalnızca kişi stres altındayken salgılanan bir hormondan daha fazlasıdır. Kortizol steroid hormonlardan biridir, böbrek üstü bezinde yapılır ve her böbrek üstü bezinin üzerinde birer tane bulunur. Vücuttaki hücrelerin çoğunun kortizol alıcıları bulunur. Hormonun salgılanması hipotalamus, hipofiz bezi ve böbrek üstü bezi tarafından kontrol edilir.

Vücutta bulunan hücrelerin çoğunda kortizol alıcıları bulunduğundan kortizolün vücutta farklı farklı görevleri vardır. Kortizol kan şekeri seviyesinin kontrol altında tutulması, metabolizmanın düzenlenmesi, iltihapların azaltılması ve hafızanın oluşmasında yardımcı olmak gibi görevleri bulunur. Ayrıca vücuttaki tuz ve su dengesinde denetleyici ve de tansiyonu dengeleyici bir görevi vardır. Kadınlarda kortizol hamilelik sırasında fetüsün büyümesine yardımcı olur. Yani genel sağlık ve refah için önemli bir hormondur.

Kortizol testinde olması gereken değerler nelerdir?

Kortizol seviyesi gün içerisinde değişiklik göstermektedir, örneğin gece yatmadan önce düşük bir seviyededir ancak sabah kalktığımızda yüksektir. En genel anlamda yapılan testlerde sabahları her desilitrede 10 veya 20 mikrogram (ug7dl)  bulunmalıdır, saat 04.00’da desilitrede 3 veya 10 mikrogram (ug7dl)  ve genellikle yatma zamanında önce de desilitrede 5 mikrogram (ug/dl) bulunması uygun görülür.

Kortizol testi nasıl yapılır? Neden yapılır?

Kortizol vücutta strese karşı verilen tepki, bağışıklık sistemi, sinir sistemi, dolaşım sistemi, iskelet sistemi ve protein, yağ ve karbonhidratların eritilmesi gibi görevler üstlendiğinden kortizol hormonunun az ya da çok çalışması gibi durumların belirlenmesi ve buna göre önlemler alınması gerekmektedir.

Eğer doktorunuz sizde kortizol eksikliği veya yükseliğine dair bazı belirtiler görürse sizden kan veya idrar testi isteyecektir. Nadiren tükürük örneği de istenebilir. Kortizol seviyesi sabahları en yüksek miktarda olacağından doktorlar bu testin sabah yapılmasını isteyecektir. Ancak kortizol seviyesi hamilelik, östrojen içeren ilaçlar ve bazen de fiziksel ya da duygusal stres dolayısıyla artabilir.

Bu testler yardımıyla böbrek üstü bezlerinin ve hipofiz bezlerinin ne derece çalıştığına bir de Addison hastalığına yakalanılmak bu şekilde anlaşılır.

Kortizol yüksekliğinin belirtileri nelerdir?

1. Stres

Eğer vücut sürekli stres altındaysa, stres hormonunun fazlaca salgılanmasından dolayı kortizol değerleri yükselir. Çünkü kortizol temel stres hormonudur ve kandaki şekeri artırır. Uzun süreli strese maruz kalmak ve kortizolun yükselmesi vücutta sindirim problemleri, obezite, uyku problemleri veya depresyon gibi çeşitli hastalıklara sebep olabilir.

2. Tümor

Bazı tümörler kortizol üretimini artırır. Örneğin, hipofiz bezi beynin altında yer aldığından buradaki bir tümör ACTH ismiyle bilinen ve kortizol üretimini artıran bir tümör olacaktır. Bu tipteki bir tümör, hormonlarda fazlalığa sebep olacağından Cushing hastalığına yol açar.

3. Böbrek üstü bezi hastalıkları

Bazı artan kortizol seviyelerinin sebebi ise ACTH üretimi değildir ve böbrek üstü bezlerinden kaynaklanır. Böbrek üstü andenomları bunun en yaygın sebebidir, böbrek üstü kabuğundaki tümörler kortizolün fazla salınımına sebep olabilmektedir. Bu durumun bazı semptomları obezite, yüksek tansiyon ve diyabettir.

4. Diğer durumlar

Hamilelik, düşük kan şekeri, test yaptırmadan önce yemek, içmek veya spor yapmak, ciddi bir karaciğer ve böbrek hastalığı, aşırı faaliyet gösteren tiorit ve östrojen içeren bazı ilaçlar, doğum kontrol hapları yüksek kortizol oranının diğer sebepleri olarak bilinmektedir.

Kortizol yüksekliği nelere neden olur?

Kortizol seviyenizin yükseldiğini şu gibi belirtilerden anlayabilirsiniz:

İnce kalan kol ve bacaklara göre özellikle de yüz, göğüs veya karın bölgesinden hızlı kilo almak

Kızarık ve yuvarlak bir yüz

Yüksek tansiyon

Osteoporoz

Ciltte değişimler (Ezilmeler ve mor izler)

Kaslarda zayıflama

Anksiyete, depresyon veya sinirlilik gibi ruh hali değişimleri

Artan susuzluk hissi ve sık sık tuvalete çıkmak

Uzun bir zaman dilimi boyunca vücutta çok fazla kortizol bulunması Cushing Sendromu denen bir sağlık durumuna sebebiyet verebilir. Bu durum, örneğin adrenokortikotropik hormonu salgılayan bir tümör ya da bazı ilaçların kullanılması gibi sebeplerden olabilir.

Kortizol yükseliği nasıl önlenir?

1. Düzenli beslenmek

Antioksidan ve lif bakımından zengin, narenciyeler, siyah ya da yeşil çay, somon balığı, yararlı yağlar ve yulaf gibi temel besleyici maddeleri içeriğinde bolca bulunduran yiyeceklerle doldurulmuş bir beslenme rutini kortizol seviyesini dengelemek için en etkili yöntemdir.

Çok fazla kahve içmemek, paketli ve işlenmiş gıdaları tüketmemek, şekerli içeceklerden ve alkolden uzak durmak, yağlı ve proteinli gıdaları fazla tüketmemek gibi hormonları düzenlemede yardımcı olabilecek önerileri günlük hayatta uygulamak kortizol yüksekliği tedavisinde önemli bir yer tutar.

2. Stresle başa çıkmak

Kronik stres neredeyse her sağlık problemi ile doğrudan ilişkilidir. Stres insanları etkiler ve vücuda kimyasal sinyaller göndererek sağlığa tehdit oluşturur. Çünkü stres kalbi, damarları, sindirim sistemini, akciğeri, bağışıklık sistemini ve beyni etkiler. Daha sağlıklı bir hayat sürebilmek için kendinizi stresten uzak tutmaya çalışarak derin nefes alma teknikleri öğrenerek, meditasyon veya sevdiğiniz bir sporla ilgilenerek bunu yenmeye çalışabilirsiniz.

3. Egzersiz yapmak

Egzersizin hormonlar üzerinde olumlu etkisi olduğu birçok araştırma ile ortaya çıkmıştır. Kısacası spor yapmak stresle daha kolay başa çıkmayı sağlarken, sinir sistemine de yardımcı olur. Düzenli spor yapan kişilerde stresli bir durumla karşılaştıklarında bu durumla daha kolay başa çıkabildikleri görülmüştür. Yani daha az stresli bir hayat için spor ve düzenli uykunun önemi yadsınamaz.

Kortizol düşüklüğü nelere neden olur?

Kortizol seviyenizin düştüğünü şu gibi belirtilerden anlayabilirsiniz:

Sürekli yorgunluk

Bulantı ve kusma

Kilo kaybı

Kas zayıflaması

Karında ağrı

Çok az kortizol miktarı Addison hastalığı, yani böbrek üstü bezi yetmezliği, olarak olabilmektedir. Bu durumun hepsi nadiren görülse de birçok sebebi vardır, semptomların başlangıcı oldukça yavaş ilerler ve yorgunluk, baş dönmesi (özellikle ayaktayken), kilo kaybı, kas zayıflaması, mod değişimi ve derinin üzerinde koyuluklar gibi semptomlar görülebilmektedir. Ancak Addison hastalığının teşhisi yalnızca bir doktor tarafından konabilir, buradaki belirtileri gösterdiğinizi düşündüğünüzde önce hormon alanında uzman bir doktor ile görüşmelisiniz.

Kortizol düşüklüğü nasıl önlenir?

Eğer bir hastada düşük kortizol seviyesi tespit edilmişse oral yöntemli ilaç tedavisi uygulanabilmektedir ve hastalardan düzenli olarak kortizol seviyelerini kayıt altında tutmaları beklenmektedir. Kortizol destekleri ise ancak çok ciddi bir kortizol düşüşü yaşanıyorsa alınmalıdır zaten doktorunuz sizin için buna karar verecektir. Ancak kortizol düşüklüğü doğal yöntemlerle ve hayatı düzenleme yardımıyla da düzenlenebilir bir seviyede olabilir.

Kortizol düşüklüğü için doğal yöntemler nelerdir?

Doğal yöntemlerle stres azaltıcı yöntemlerle uygulamak düşük kortizol seviyesi ile savaşmada en önemli yöntemdir. Stres yönetimi, fiziksel ya da mental stresi önlemek adına yoga ve benzeri sporlar ile uğraşmak, günlük nefes egzersizleri yapmak veya sevdiğiniz şeylere, hobilerinize zaman ayırarak stresi yenme konusunda etkili sonuçlar alabilirsiniz. Stres veya anksiyete sebebiyle baş ağrısı yaşadığınız durumlarla bazı aroma terapi yağları kullanarak başınıza ve şakaklarınıza masaj yapabilirsiniz.

Zaman yönetiminizi iyi yapmak, iyi ve kaliteli uyku uyumak, sağlık bir beslenme şekli oturtmak, yatmadan önce kafein tüketmemek, sağlıklı insan ilişkileri kurmaya çalışmak ve çevrenizden dikkat dağıtıcı öğeleri kaldırmak, ashwagandha ve ihtiyacınıza göre diğer bazı takviyeleri almaya özen göstermek, çevrenizi temiz tutarak motivasyonunuzu artırmaya çalışmak gibi yöntemlerle günlük stresinizin önüne geçebilirsiniz.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ