İşteş Fiil Nedir? Örnekler

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

İşteş Fiil Nedir? Örnekler 

Öznelerine göre fiillerden işteş fiil nedir, örnekleri. İşteş fiilin örneklerle açıklaması, konu anlatımı.

İşteş Fiiller

Bir eylemin birden fazla özne tarafından karşılıklı veya birlikte yapıldığını bildiren fiillere işteş fiil denir, “işteş fiil” özel olarak sorulmadığında bu tür fiilleri etken fiil kabul etmek gerekir.

İşteş fiiller, fiil kök veya gövdelerine “-ş, -ış, -iş, -uş, -üş” eki getirilerek yapılır.

İşteş fiillerde eylemin yapılışı iki şekilde karşımıza çıkar:

a. Karşılıklı yapma bildirir: Yüklemde bildirilen eylemin birden fazla varlık tarafından karşılıklı yapılması söz konusudur.

> Dün onunla görüştük.

> Çocuklar hiç sebep yokken dövüşmüşler.

> Yarın görüşmek üzere sözleştik. cümlelerinde “görüştük, dövüşmüşler, sözleştik” fiilleri birden fazla özne tarafından karşılıklı yapılmış işteş fiillerdir.

b. Birlikte yapma bildirir: Bu fiillerde özneler işi birbirlerine karşı değil hep birlikte yaparlar.

> Köpeği gören çocuklar kaçıştı.

> Anlattığı komik olaya gülüştük.

> Arılar, kovana üşüştü.

cümlelerinde “kaçıştı, gülüştük, üşüştü” fiilleri birden fazla özne tarafından birlikte yapılan işteş fiillerdir.

UYARI

Bazı fiiller “-ş” eki almadığı hâlde işteşlik anlamı bildirir. Bunlara da işteş fiil denir.

> İki ülke yıllardır savaşıyor.

> En sonunda onlar barıştı.

> Sınıfımız kıyasıya yarıştı.

> Çocuklar çayırda güreşmiş.

cümlelerindeki “savaşmak, barışmak, yarışmak, güreşmek” fiilleri “-ş” ekini almadıkları hâlde birden fazla özne tarafından karşılıklı yapma anlamı taşıyan fiillerdir. Bunlar da çatılarına göre İşteş fiillerdir.

UYARI

Birden fazla varlık tarafından gerçekleştirilen her fiil işteş fiil değildir.

> Vapurlar limana yanaştı.

> Bu sefer de trene yetişemedik.

> Dün çevreyi dolaştık.

cümlelerinde “yanaşmak, yetişmek, dolaşmak” fiilleri işteş fiil değildir. Çünkü bu fiiller tek varlık tarafından gerçekleştirilebilen fiillerdir.

UYARI

Nitelik bildiren bazı oluş fiilleri işteş fiil değildir. Çünkü oluş fiillerinde fiilin karşılıklı veya birlikte yapılması söz konusu değildir. Bu fiillerde bir durumdan başka bir duruma geçme yani bir değişim ve dönüşüm vardır.

> Meyveler günden güne olgunlaşıyor.

> Yaşlı adamın elleri nasırlaşmış.

> Vücudu sıcaktan esmerleşmiş.

> Süt iyice koyulaşmış.

cümlelerinde “olgunlaşmak, nasırlaşmak, esmerleşmek, koyulaşmak” fiilleri birden fazla özne tarafından karşılıklı veya birlikte yapılmayı değil, bir değişim ve dönüşümü ifade etmektedir. Bu yüzden bu fiiller işteş değildir.

UYARI

İşteş fiillerin bazıları geçişil bazıları ise geçişsizdir.

> “Ekmeğimizi onunla bölüştük.” cümlesindeki “bölüşmek” fiili işteş – geçişli,

> “Arkadaşlarla dün buluştuk.” cümlesindeki “buluşmak” fiili işteş – geçişsizdir.

Örnek Soru:

Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi işteş çatılı fiil değildir?

A) iki arkadaş okulun önünde buluştular.

B) Kardeşler hasretle kucaklaştılar.

C) Yaz tatili boyunca mektuplaştılar.

D) Çocuklar arabaya doğru koştular.

Çözüm :

Bir eylemin birden fazla özne tarafından karşılıklı veya birlikte yapıldığı fiillere işteş fiil denir, işteş fiiller, “-ş” eki getirilerek yapılır. Buna göre; A seçeneğinde “buluştular”, B seçeneğinde “kucaklaştılar” ve C seçeneğinde “mektuplaştılar” işteş fiildir. Çünkü fiillerin gerçekleşmeleri birden fazla özne gerektirmektedir.

Ancak D seçeneğindeki “koştular” fiili işteş değildir. Çünkü “koşmak” fiilini bir kişi de gerçekleştirebilir. Ayrıca bu fiil “-ş” ekini de almamıştır.

Cevap D

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ