Fiillerde Çatı Konu Anlatımı - Ders Kitabı Cevapları

Yeni Yayınlar

Mayıs 01, 2018

Fiillerde Çatı Konu Anlatımı

Edit
 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Fiillerde Çatı Konu Anlatımı 

Fiillerde çatı, nesnelerine ve öznelerine göre fiiller nelerdir, örnekler. Fiillerde çatı konu anlatımı ve örnekler.


Fiillerde Çatı
Varlıkların yaptığı iş; oluş ve hareketleri bir kip ve şahsa bağlı olarak ifade eden sözcüklere eylem denir.

Cümledeki eylemi yapan öznedir, öznenin yaptığı, yüklemin bildirdiği işten etkilenen de nesnedir.

İşte fiillerin özne ve nesnelerine göre almış oldukları durumlara, gösterdikleri özelliklere çatı denir. Çatı, yüklemi fiil olan cümlelerde aranır; yüklemi isim ve isim soylu olan cümlelerde çatı aranmaz.

> Ayşe bursluluk sınavını kazandı (yüklem).

cümlesinde yüklem olan “kazanmak” fiili özne ve nesne alıp almamasına göre incelebilir.

> Emre çok başarılı bir öğrenciydi (yüklem).

cümlesinde yüklem olan “çok başarılı bir öğrenciydi” sözcük grubu eylem özelliği taşımadığından çatı aranmaz.

Fiiller çatı bakımından nesnelerine ve öznelerine göre olmak üzere iki şekilde incelenir:

A) NESNELERİNE GÖRE FİİLLER
Fiillerin nesne alıp almamasına göre incelenmesidir. Buna nesne-yüklem ilişkisi de denir. Fiiller nesnelerine göre geçişli, geçişsiz, oldurgan ve ettirgen fiil olmak üzere dörde ayrılır. Ancak oldurgan ve ettirgen fiiller de geçişli fiil içine dahil edilebilir.

1) Geçişli Fiiller
2) Geçişsiz Fiiller
3) Oldurgan Fiiller
4) Ettirgen Fiiller:
Geçişli fiillerin “-r, -t, -dır, -tır” yapım ekleriyle geçişlilik derecelerinin artırılmasına ettirgen fiil denir. Bu fiillerde öznenin işi başkasına yaptırması söz konusudur. Ettirgen fiil, özel olarak sorulmadığında bu filleri geçişli fiil kabul etmek gerekir.

> Gamze güzel bir şiir okudu.

cümlesinde “okudu” fiili “güzel bir şiir” nesnesini aldığından geçişli bir fiildir. Aynı fiil,

> Gamze güzel bir şiir okuttu. (oku-t-tu)

cümlesinde de yine aynı nesneyi almıştır. Fakat fiilin “t” ekiyle geçişlilik derecesi artırılmıştır. Birinci cümle özne olan “Gamze” okumak eylemini yaparken ikinci cümlede ise eylemi başkasına yaptırmaktadır. Dolayısıyla “okuttu”, ettirgen bir fiildir.

> Evi yok pahasına sattırdı.

> Tahtaya güzel bir resim çizdirdi.

> Arabadaki eşyaları kapıcıya aldırdı.

cümlelerindeki altı çizili “satmak, çizmek, almak” fiilleri geçişli bir fiil iken “-dır, -tır” ekiyle geçişlilik derecesi artmıştır. Bu fiillerde öznenin işi başkasına yaptırma anlamı vardır. Bunlar da ettirgen fiildir.

B) ÖZNELERİNE GÖRE FİİLLER
Öznelerine göre fiiller, yüklemin özne alıp almamasına göre değil, öznenin yüklemin bildirdiği işi nasıl yaptığı şeklinde karşımıza çıkar. Bazen özne işi kendi yapar, bazen yapılan işten etkilenir, bazen de iki varlığın birlikte ve karşılıklı yaptığı bir işi ifade eder.

İşte özne-yüklem ilişkisi, öznenin bulunduğu durumlara göre değişir. Öznelerine göre fiiller dörde ayrılır:

1) Etken Fiil
2) Edilgen Fiiller
3) Dönüşlü Fiiller
4) İşteş Fiiller

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder