Vurmalı çalgılar nelerdir?

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Vurmalı çalgılar nelerdir?

Perküsyon olarak da bilinen vurmalı çalgılar ve özellikleri nelerdir? Vurmalı çalgıları tanıyalım…

Perküsyon olarak da bilinen vurmalı çalgılar, müzikte ritim yapısı kurulmak için kullanılır. Genel olarak diğer enstrüman türlerine göre ezgiye dayalı değil müziğin ritmine dayalı bir enstrüman biçimidir. Müzik içerisinde, diğer çalgılardan daha önemli bir yere sahiptir diyebiliriz. Çünkü ezgiyi çalan çalgıların tamamı bu ritme uymak zorundadır.

Ritim, eski Yunanca’da ‘akış’ anlamına gelmektedir. Değişen uzunluk ve vuruşların ortaya çıkardığı ses bütünlükleri ve serileri ritimleri oluşturur. Modern müzikte ritim yapıları, genellikle perküsyon aletleriyle icra edilir. Üzerine elle veya başka bir cisimle vurularak, çalkalayarak, sürtülerek veya ovularak ses elde edilen her obje vurmalı çalgı kategorisine girmektedir. Vurmalı çalgılar genel olarak bir müzik parçasında ritmi ve melodiyi belirler. Vurmalı çalgılar orkestra içinde vazgeçilmez bir role sahiptir.

Vurmalı çalgılar nelerdir?

Vurmalı çalgılar (perküsyon aletleri)

Modern müzik aletlerinin karmaşık yapılarına karşın, perküsyon aletleri halen basit formlarını korurlar. Perküsyon sözcüğü Latince’deki ‘percussio’ ve ‘percussus’ terimlerinden gelir. Percussio ‘müzikal anlamda dövmek ve çarpmak’, percussus ise ‘vurmak’ demektir. Darbuka sözcüğü de benzer bir şekilde Arapça ‘darp’ (vurmak) kökünden gelir.

def 160215Vurmalı çalgıların tarihi oldukça ilginç tartışmalar yaratmıştır. Vurmalı çalgılar ailesi, tarihin en eski çalgılarının önemli bir bölümünü içerir. Müziğin evrimi içerisinde insan sesinden sonraki basamak olarak yer alan vurmalı çalgılar ilk örneklerini eller, ayaklar, sopalar, tahtalar ve taşlarla çıkarılan sesler olarak vermiştir. Tarımın gelişmesiyle birlikte yeni teknikler kullanmayı başaran insanlar zamanla aynı enstrümandan farklı tonlar verebilen vurmalı çalgılar üretmeyi başarmışlardır. (Resim: Def çalgısı)

Vurmalı çalgılar birçok farklı kritere göre sınıflandırılabilir. En yaygın sınıflandırılmalarda vurmalı çalgıların yapısı, etnik kökenleri veya müzik teorisi ve orkestrasyon içerisindeki işlevleri baz alınmıştır. Bazı durumlarda perküsyon aletlerinin frekanslarının ayarlanabilir olması veya olmaması üzerinden de sınıflandırma yapılmıştır.

Vurmalı çalgıların sınıflandırılması 4 şekilde yapılır, bunlar;

1) Sesin üretilme şekline göre vurmalı çalgılar

2) Müzikal işlevine göre vurmalı çalgılar

3) Gündelik bilgiye göre vurmalı çalgılar

4) Farklı Kültürlere ve geleneklere göre vurmalı çalgılar

Sesin üretilme şekline göre vurmalı çalgılar

1) İdiofon

2) Membranofon

3) Kordofon

4) Aerofon

5) Elektrofon

İdiofon: İdiofonlar tüm yapılarının titreşmesi sonucu ses üretirler. Bu türe büyük ziller, el zilleri, celesta, çanlar, marimba, gong örnek verilebilir.

Membranofon: Membranofonlar üzerlerinde bulunan zarın titreşmesi sonucunda ses üretirler. Bu türe Tom-tom, yer davulu, timpani, bongo, konga ayrıca; darbuka, kös, bendir, zarbık, çember gibi tüm davul türleri örnek verilebilir.

Kordofon: Telli çalgılar genellikle kordofon olarak bilinirler. Fakat bunların bazıları aynı zamanda perküsyon aletidir. Bu türe piyano, kanun, santur örnek olarak verilebilir.

Aerofon: Üflemeli çalgılar aerofonların genelini oluştururlar. Fakat bu çalgıların bazıları aynı zamanda perküsyon aletidir. Bu türe sireni, borazan, tabanca örnek olarak verilebilir.

Elektrofon: Elektrik sayesinde ses üreten her çalgı bir hoparlöre gereksinim duyar. Hoparlörler titreşimleriyle müzik üreten idiofonlara benzetilebilir. Bu nedenden ötürü elektrofonlar perküsyon ailesinin üyesi konumuna gelirler. Bu türe bilgisayarlar, midi cihazları, teremin örnek olarak verilebilir.

Müzikal işlevine göre vurmalı çalgılar

1) Belirlenebilir frekanslılar: Timpani, marimba, ksilofon, vibrafon, harp, mızıkalar belirlenebilir frekanslılara örnek olarak verilebilir.

2) Belirlenebilir frekanslı olmayanlar: Ziller, bass davul, tenor davul, düdükler, yer davulu belirlenebilir frekanslı olmayanlara örnek olarak verilebilir. (Resim: Davul)

Gündelik bilgiye göre vurmalı çalgılar

Gündelik bilgimizin algıladığı vurmalı çalgılar bu gruba girer. Davul seti (bateri), tef, sonradan perküsyon aleti olarak kullanılmaya başlanmış aletler (metal borular, bir bisiklet tekerindeki teller, süpürgeler, konserve kutuları, bakır kaplar, tencereler, vs.) bu gruba girer.

Farklı Kültürlere ve geleneklere göre vurmalı çalgılar

1) Folklorik vurmalı çalgılar: Berimbau, cajon, djembe, tabla, Latin perküsyon aletleri, timbal bu gruba girerler.

2) Modern-yaygın vurmalı çalgılar: Orkestrada kullanılan perküsyon aletleri, davul seti (bateri) bu gruba girer.

Vurmalı çalgılar, tahta ve metalden yapılmış bir kasnağın üzerine, hayvan derisi gerilerek oluşmuş enstrümanlardır. Üstte bulunan derinin gergin olmasını sağlamak için kasnağın yan taraflarında bulunan vidalı düzeneklerden yararlanılır. Bu vidalar sayesinde derinin sertliğini istediğiniz şekilde ayarlayabilirsiniz. Derinin sert olması sesin daha gür çıkmasını sağlarken, gevşek olması daha alçak bir ses elde etmek için kullanılır.

Vurmalı çalgılardan bazıları şunlardır;

Timpani: Bu vurmalı çalgıda, vidalara ek olarak, bu ses şiddetini sağlamak için çalgının alt tarafına yerleştirilmiş pedal kullanılmaktadır. Timpani ve büyük davul gibi bazı vurmalı çalgı türlerinde, iki adet uçları keçe ile kaplanmış tokmak kullanılarak ses elde edilir. (Resim: Timpani)

Def: Tef olarak da bilinen def, vurularak ve sallanarak çalınabilen bir çalgıdır. Kasnağın çevresine yerleştirilmiş olan ziller, el ile defe vurma ya da sallama hallerinde ses çıkarmaktadır. Elimizin biri ile defi tutarken diğer elimizle ana ritmi, defi tuttuğumuz elimizin parmakları ile ise süslemeler yapılmaktadır.

Zil: Vurmalı çalgılar kategorisinde en fazla ses gürlüğüne sahip çalgıdır. Yuvarlak olarak yapılmış ve dairelerin ortasında tutmak için deri tutamaklar kullanılır. Çalan kişi sesin gürlüğünü köşelere veya ortaya vurarak sağlamaktadır.

Bateri: Bateri, vurmalı çalgılar takımına denir. Şarkılarda ritim tutmaya yarar. Çoğunluğun düşündüğü gibi bateri (davul) çok hızlı olmaktan ibaret değildir. Denge ve akıcılık gerekir. Standart bir bateri, genellikle 5 parça davul ve 3 parça zilden oluşur.

Üçgen: Metalden üçgen şeklinde yapılmış ince bir vurmalı çalgıdır. Küçük bir çalgı olmasına karşın sesi son derece gürdür. Metalden yapılmış, ucu yuvarlak olan bir sopa ile üçgenin içerisine vurularak kullanılır. (Resim: Üçgen çalgı)

Bongo: Güney Amerika ve Afrika doğumlu olan bongo, Küba müziğinde 19. yüzyıldan sonra görüldü. 1940′larda yapılan metal türler daha sonra geliştirildi. Latin karakterli bir perküsyon olan bongo, 19 ve 21 cm çaplarında ve alta doğru yaklaşık 25 cm uzayan iki çemberin yüzeylerine gerilen deriden oluşmaktadır. Çemberler birbirlerine bağlıdır. Genellikle diz üstünde ya da dizlerin arasına yerleştirilerek çalınırsa da, metal bir ayağa sabitlenerek ya da farklı uygulamalarda kullanıldığı da görülmektedir.

Davul: Davul, bilinen en eski vurmalı çalgılardan biridir. Ahşap, maden ya da pişmiş topraktan silindirik bir gövdeye gerilen deriden oluşur. El ya da sopayla çalınır. Biçimi değişse de dünyanın her yerinde ve her toplumda kullanılan bir çalgıdır.

Marakas: Marakas, içi oyuk olan gövdesinde bulunan parçalar sayesinde sallayınca ses çıkaran bir müzik aletidir. Tahta, bambu ve plastikten yapılan türleri vardır. Çoğunlukla Afrika ve Latin Amerika müziklerinde kullanılır. Marakas, içerisindeki boşluğa yerleştirilen küçük sert parçacıkların sallanmanın etkisiyle birbirine çarparak ses çıkarır. (Resim: Marakas)

Tabla: Hindistan’a özgü vurmalı çalgı. Elle çalınan, farklı büyüklüklerde ve tınılarda iki parçadan oluşur. Tabla kelimesi Arapçada davul anlamına gelir.

Nakkare (Kudüm): Kudüm ya da nakkare, yarım küre biçiminde bir çift küçük davuldan oluşan vurmalı bir çalgı. Din müziğinin önemli çalgılarından “kudüm”, dindışı ve mehter müziğinde “nakkare” adıyla anılır. Kudümün, çapları yaklaşık 28-30 cm civarındaki davulları, dövme bakırdan yapılmış olup biri büyük diğeri küçük iki tasa benzer. İki çanağın büyüklüğünün birbirinden farkli olmasının sebebi, icra sırasında farkli tını elde etmek içindir. Yüksekliği ise yaklaşık 16 cm olan taslar, dibe doğru daralırlar. Büyüğünün ağzına iki, küçüğünün ağzına bir milim kalınlığında deri gerilir. Tiz ses veren davul (tek) sola, öbürü (düm) sağa konur.

Santur: Irak, İran ve Hindistan kökenli bir çalgıdır. Yamuk şeklinde genellikle ceviz ve benzeri egzotik ağaçlardan yapılan bir kutu şeklinde olan klasik bir santur, 72 ila 160 telden oluşur. Bu teller üzerine, yine ahşaptan yapılan küçük çekiçlerle (baget) vurma yoluyla çalınmaktadır.

Ağız kopuzu: Damboi veya ağız kopuzu, çıkış yeri Asya olan, Orta Çağ’dan günümüze kadar gelmiş bir çalgı aletidir. Ağız kopuzu Orta Asya Türk cumhuriyetleri ve Kuzey Moğolistan taraflarında çeşitli alaşım metallerden, Hindistan ve okyanus adalarında ise bambu sıyırmasından yapılan, esas işlevi hem enstrümanın titreşimi hem de ağız boşluğu hacminin ve de nefes yönünün değiştirilerek ses meydana getirilmesi olan, yaklaşık 6000 yıllık bir geçmişe sahip vurmalı-nefesli çalgıdır.

Bendir: Bendir, Klasik Türk Müziği’nde kullanılan başlıca vurmalı ritim çalgılarından biridir. Zilsiz büyük def, nakkare ve kudümle birlikte kullanılır. Derisinin iç yüzüne boydan boya gerilen kiriş sayesinde aynı anda iki değişik tını çıkarabilir. (Resim: Bendir)

Asma davul: İki tarafında da deri gerilmiş büyükçe bir çalgıdır. Bu davul türünü kullanmak için bir tokmak ve ince bir çubuk kullanılır. Tokmak ana ritmi vermek için kullanılırken, çubuk ile süslemeler yapılır.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ