Tanzimat Edebiyatı özellikleri nelerdir?

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Tanzimat Edebiyatı özellikleri nelerdir?

Tanzimat Edebiyatı nedir, hangi tarihler arasını kapsar? Tanzimat Edebiyatı’nın ilkleri nelerdir? Tanzimat Edebiyatı ile ilgili bilgiler… Tanzimat Fermanı sonrası Batı’ya gönderilen aydınlar, Batı kültürünü ülkemize getirmişlerdir. Batı kültürü, edebiyatta da etkisini göstermiştir. 1860 yılında Agah Efendi ve Şinasi’nin çıkarmaya başladıkları Tercüman-ı Ahval gazetesi ile Batı’ya yönelen Türk edebiyatı hayata geçmiş oldu. Tercüman-ı Ahval gazetesiyle başlayan bu edebiyata “Tanzimat Edebiyatı” adı verilmiştir.

Tanzimat Edebiyatı’nın yazar ve şairlerinin birçoğu gazete çıkarma işiyle de uğraşmıştır. Edebiyat çalışmalarıyla gazeteciliği yan yana yürütmüşlerdir. Edebiyat dergileri Türk basın hayatında daha sonraki dönemlerde ortaya çıktığı için edebiyat konulu yazılar, bu dönemde çıkarılan gazetelerde yayımlanmıştır. Bu dönemde çıkarılan 3 önemli gazete şunlardır;

Tanzimat Edebiyatı özellikleri nelerdir?

Takvim-i Vakâyi: 1831 yılında sarayın çıkardığı ilk resmi Türkçe gazetedir.

Ceride-i Havadis: 1840′ta İngilizler ile ortak çıkarılan yarı resmi gazetedir.

Tercüman-ı Ahval: 1860′ta Agâh Efendi ile Şinasi’nin birlikte çıkardıkları ilk özel Türkçe gazetedir. Tanzimat Edebiyatı bu gazete ile başlamıştır.

Sanatçıların özellikle Fransız edebiyatından etkilenerek getirdikleri yenilikler ve sanat anlayışları bakımından Tanzimat Edebiyatı üçe ayrılır:

* Tanzimat Edebiyatı Hazırlık Dönemi

* Tanzimat Edebiyatı Birinci Dönem

* Tanzimat Edebiyatı İkinci Dönem

Tanzimat Edebiyatı hazırlık dönemi

Bu dönemde Batı edebiyatından çeviriler yapılmıştır. Şinasi, Fransızca’dan manzum olarak Türkçe’ye çevirdiği bazı şiirleri, asıllarıyla birlikte “Tercüme-i Manzume” adlı eserinde toplamıştır. Yusuf Kamil Paşa, Fenelon’dan “Telemak” adlı romanı çevirmiştir. Böylece edebiyatımıza çeviri yoluyla ilk roman 1859 yılında kazandırılmıştır.

İlk gazeteler de bu dönemde çıkarılmıştır. İlk resmi Türkçe gazete olan Takvim-i Vakayi (1831), yarı resmi Türkçe gazete olan Ceride-i Havadis (1840) bu dönemin ürünleridir. İlk yerli tiyatro eseri olan “Şair Evlenmesi” bu dönemde Şinasi tarafından 1859′da yazılmıştır.

tanzimat edebiyatıTanzimat Edebiyatı birinci dönem genel özellikleri

- Bu dönemde Türk edebiyatına yön veren önemli sanatçılar yetişmiştir. Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Ahmet Mithat Efendi, Ahmet Vefik Paşa ve Şemsettin Sami gibi Türk edebiyatına katkı sağlayan isimler bu dönemde yetişmiştir.

- Toplumsal konular olan yurt, ulus, özgürlük, hak, adalet, devlet, eşitlik gibi konular ilk kez işlenmiştir.

- “Toplum için sanat” anlayışı benimsenmiştir. Edebiyat, toplumu eğitmede bir araç olarak kullanılmıştır.

- Yazı dilinde konuşma dilinin kullanılması ilk kez bu dönemde amaçlanmıştır. Ancak bu alanda yeterince başarılı olunamamış, bu fikir ancak Milli Edebiyat döneminde gerçekleşmiştir.

- Hece ölçüsünün ulusal nazım ölçüsü olduğu görüşünde fikir birliğine ulaşılmıştır. Ancak aruz ölçüsü terk edilememiş ve aruz ölçüsü daha fazla kullanılmıştır. (Resim: Namık Kemal)

- Makale, anı, eleştiri, tiyatro, hikaye, roman gibi yazı türleri Türk edebiyatına bu dönemde girmiştir. Bu türlerin Batılı anlamdaki ilk örnekleri bu dönemde verilmiştir.

- Parça güzelliği yerine bütün güzelliğine önem verilerek şiire ilk kez bağımsız adlar verilmiştir.

- Şinasi ile Ahmet Vefik Paşa’da klasisizmin, Namık Kemal ile Ahmet Mithat Efendi’de ise romantizmin özellikleri görülür. Böylece Batı edebiyatındaki akımların izleri de bu dönemde görülmeye başlanmıştır.

tanzimat edebiyatıTanzimat Edebiyatı ikinci dönem genel özellikleri

— “Sanat için sanat” görüşü benimsenmiştir.

— Sanatçılar, toplumu ilgilendiren konulardan uzaklaşarak bireysel konulara yönelmişlerdir. Çünkü devlet yönetimi sanatçılar üzerinde baskı kurmuştur.

— Dilde sadeleşme düşüncesi terk edilmiş, birinci dönem sanatçılarına göre daha ağır bir dil kullanılmıştır.

— Şiirin konusu bu dönemde daha da genişletilmiştir.

— Recaizade Mahmut Ekrem, Abdulhak Hamit Tarhan, Samipaşazade Sezai, Nabizade Nazım ve Muallim Naci bu döneme damgasını vuran sanatçılardır.

— Bu dönem sanatçılarında romantizm, realizm ve natüralizmin etkileri görülür. (Resim: Şinasi)

Tanzimat Edebiyatı’nda şiirin özellikleri nelerdir?

* Divan şiirinin biçim özellikleri devam etmekle birlikte yeni düşünceler üzerine şiirler yazılmıştır.

* Gazel, kaside, murabba, terkib-i bent, terci-i bent gibi nazım biçimlerinin yanında yeni nazım biçimleri de kullanılmıştır.

* Dil ve anlatımda genel olarak sadelik ilkesine bağlı kalınmamıştır.

* Hece ölçüsüyle yazma isteğine karşın genellikle aruz ölçüsü kullanılmıştır.

* Nazım birimi olarak beyit kullanılmıştır.

* Divan şiirindeki parça güzelliği yerine bütün güzelliği benimsenmiş, anlam şiirin bütününe sindirilmiştir.

* Fransız İhtilali ile dünyaya yayılan kanun, adalet, vatan, millet, hak, hukuk gibi kavramlar şiire konu olmuştur.

* Divan şiirindeki göz için kafiye anlayışı yerine kulak için kafiye anlayışı benimsenmiştir.

* Birinci dönem şiiri dışa, topluma; ikinci dönem şiiri içe, bireye yöneliktir. Şiirin konusu genişletilerek her konuda şiirler yazılmaya başlanmıştır.

* Fransız edebiyatının etkisiyle yeni mecazlar kullanılmıştır.

* İkinci dönem şiirinde beyit birimi ve Divan Edebiyatı nazım biçimleri terk edilmeye başlanmıştır.

Tanzimat Edebiyatı’nda düzyazının (nesir) özellikleri nelerdir?

* Tanzimat nesrinde, Divan nesrinin aksine an­latım süsten ve yapmacıktan giderek uzak­laşmış yerini düşüncenin önemine bırakmıştır.

* Konuşmaları gösteren çizgiler ve noktalama işaretleri kullanılır. Böylece Divan nesrinde sayfalarca süren cümleler kısaltılmış, sözcüklerin cümle içindeki işlevi önemsenmiştir.

* Basmakalıp giriş cümleleri bırakılmış, konuya doğrudan girme ilkesi benimsenmiştir.

* Toplumu tümüyle kuşatan sosyal konular işlenmiş, edebiyat toplumun içine indirilmiştir.

* Gazeteciliğin etkisiyle yeni nesir türleri olan roman, makale, hikaye, fıkra, eleştiri gibi yazılar edebiyatımızda yerini almıştır.

Tanzimat Edebiyatı’nda hikaye ve romanın özellikleri nelerdir?

* Olaylar genellikle günlük yaşamdan ya da tarihten seçilmiştir. Olayların yaşanmış ya da yaşanabilir, yani gerçekçi olması önemsenmiştir.

* Olayların çoğunda rastlantıların yardım ettiği aşklar yer alır.

* Kahramanlar sosyal hayatın getirdiği zorunluluklar yüzünden aile çevrelerinden seçilmiştir.

* Bu dönem hikaye ve romanları teknik ve kompozisyon yönünden ilk örnek olmanın eksikliklerini taşırlar.

* Yazarlar, eserlerinde kişiliklerini gizlememiş hatta yer yer olayın akışını keserek okura bilgi ve öğüt vermişlerdir.

* Tasvirler, olayın akışı içinde eritilmemiş, bir süs öğesi olarak uzun uzadıya kullanılmıştır.

* Roman ve hikayede aydınlara ve halka seslenen iki tutum kendini gösterir. Örneğin; Namık Kemal aydınlara, Ahmet Mithat Efendi halka seslenir.

* Kişiler çoğu zaman tek yönlü olarak ele alınır. İyiler hep iyi, kötüler de hep kötüdür. Eserin sonunda iyiler ödüllendiriliken kötüler cezalandırılır.

* Birinci dönem romanlarında daha çok romantizmin etkisi görülür.

* İkinci dönem sanatçıları realizmin etkisiyle “gözlem”e önem vermişler, nedenlerle sonuçlar arasında ilgi aramışlar, olağanüstü kişi ve olaylar yerine olabilir olaylara, kişilere yönelmişlerdir.

* Eserler genel olarak duygusal, acıklı konular üzerine temellenir.

tanzimat edebiyatıTanzimat Edebiyatı’nda tiyatronun özellikleri

* Tanzimat’a kadar geleneksel halk tiyatrosu (karagöz, meddah ve ortaoyunu) dışında ürün verilmemiştir.

* Batılı anlamda tiyatronun gelişimi Tanzimat’la başlar. Şinasi’nin 1859′da yazdığı Şair Evlenmesi Batılı tiyatronun ilk örneğini oluşturur.

* Tanzimat tiyarosunda çoğunlukla aile, gelenek, görenek, vatan sevgisi konulan işlenir.

* Tanzimat tiyatro yazarları halkı eğitme amacı gütmüşlerdir.

* Komedilerde klasisizmin, dramlarda ise romantizmin etkileri görülür.

* Tiyatro, doğrudan halka seslenen ve konuşmaya dayanan bir tür olduğu için yapıtlar genellikle konuşma diliyle yazılmıştır. Tiyatroda dil, diğer türlere oranla daha sade ve konuşma diline yakındır.

* Tanzimat Edebiyatı’nda tiyatro eserleri oynanmaktan çok okunmak için yazılmıştır.

* Tanzimat Edebiyatı’nda şiirden sonra tiyatro önemli bir yere sahiptir.

Tanzimat Edebiyatı’nda eleştiri

Tanzimat döneminden önceki edebiyatımızda batılı anlamda eleştiri yoktu. Bu alandaki eserler Tanzimat Edebiyatı’yla birlikte verilmeye başlanmıştır. 1860′tan sonra edebiyatımızı modernleştirmeyi amaçlayan sanatçılar, eski edebiyatı yıkmaya ve yerine yeni bir edebiyat kurmaya çalışmışlardır. Eleştiriler de bu yönde yoğunlaşır. Böylece bu türün öncülüğünü Ziya Paşa ve Namık Kemal yapar.

Tanzimat Dönemi’nde eleştiri yazıları Recaizade Mahmut Ekrem’in “Talim-i Edebiyat” adlı eserinin çıkışından sonra yaygınlaşır. Recaizade Mahmut Ekrem’le Muallim Naci arasında tartışma­lar olur. Recaizade Mahmut Ekrem “Zemzeme” adlı eserinin önsözünde ve “Takdir-i Elhan” da Muallim Naci’nin düşüncelerini eleştirir, eski edebiyata karşı çıkar. Muallim Naci de bu eleştirileri karşılıksız bırakmaz. Bu tür eleştirilerini “Dem-deme” adlı bir kitabında toplar.

Tanzimat Dönemi eleştirisinin temelini “eski-yeni” mücadelesi oluşturur. Eleştiri türündeki yazılar, Servet-i Fünun Dönemi’nde daha modern bir çizgiye ulaşır.

Tanzimat Edebiyatı’nın ilkleri nelerdir?

İlk yerli roman: Şemsettin Sami’nin “Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat” adlı eseridir.

İlk çeviri roman: Yusuf Kâmil Paşa’nın Fene-lon’dan çevirdiği “Telemak” adlı eserdir.

İlk tarihi roman: Namık Kemal’in “Cezmi” adlı eseridir.

İlk edebi roman: Namık Kemal’in “İntibah” adlı eseridir.

İlk tarihi roman denemesi: Ahmet Mithat Efendi’nin “Yeniçeriler” adlı eseridir.

İlk realist roman: Recaizade Mahmut Ek­rem’in “Araba Sevdası” adlı eseridir.

İlk köy romanı: Nabizade Nazım’ın “Karabibik” adlı eseridir.

İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf’un “Eylül” adlı eseridir.

İlk natüralist roman: Nabizade Nazım’ın “Zehra” adlı eseridir.

İlk köy şiiri: Muallim Naci’nin “Köylü Kızların Şarkısı” adlı şiiridir.

İlk pastoral şiir: Abdulhak Hamit’in “Sahra” adlı şiiridir.

Kafiyesiz şiirin ilk yazarı: Abdulhak Hamit Tarhan’dır. Şiiri ise “Validem”dir.

İlk yerli tiyatro eseri: Şinasi’nin “Şair Evlenmesi” adlı eseridir.

İlk uyarlama tiyatro eserinin yazarı: Ahmet Vefik Paşa’dır.

Aruz ölçüsüyle yazılan ilk tiyatro eseri: Abdulhak Hamit Tarhan’ın “Eşber” adlı eseridir.

Hece ölçüsüyle yazılan ilk tiyatro eseri: Abdulhak Hamit Tarhan’ın “Nesteren” adlı eseridir.

Sahnelenen ilk tiyatro eseri: Namık Kemal’in “Vatan Yahut Silistre” adlı eseridir.

tanzimat edebiyatıİlk şiir çevirisi yapan şair: Şinasi’dir. (Tercüme-i Manzume)

İlk Makale: Şinasi’nin “Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi’dir.

Noktalama işaretlerini kullanan ilk yazar: Şinasi’dir.

İlk antoloji: Ziya Paşa’nın “Harabat” adlı eseridir.

İlk röportaj örneği: Ziya Paşa’nın “Rüya” adlı eseridir.

İlk edebi bilgiler kitabı: Recaizade Mahmut Ekrem’in “Talim-i Edebiyat” adlı eseridir.

İlk atasözleri kitabı: Şinasi’nin “Durub-i Emsal-ı Osmaniye” adlı sözlüğüdür.

İlk hikaye eseri: Ahmet Mithat Efendi’nin “Letâif-i Rivayat” adlı yapıtıdır

Batılı anlamda ilk eleştiri yazarı: Namık Kemal’dir.

İlk mizah dergisi: Teodor Kasap’ın çıkardığı Diyojen adlı dergidir.

Batılı anlamda ilk öykü örnekleri: Samipaşazade Sezai’nin “Küçük Şeyler” adlı eseridir.

İlk dergi örneği: Münif Paşa’nın çıkardığı “Mecmua-ı Fünun”dur

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ