Piri Reis kimdir?

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Piri Reis kimdir?

İlk dünya haritalarından birini çizen, Osmanlı Donanması’nda büyük başarılara imza atan Türk denizcisi Piri Reis hakkındaki bilgileri sizin için derledik…

Asıl adı Muhiddin Piri olan ünlü Türk denizcisi Piri Reis, 1465 yılında Gelibolu’da doğmuşdu. Akdeniz’de nam salmış ünlü bir denizci olan amcası Kemal Reis’in yanında denizciliğe başladı. 14 yıl boyunca amcası Kemal Reis’in Akdeniz’deki seferlerine katıldı. Amcası ile birlikte İspanya’daki Müslümanlar’ın kurtarılmasına (1486), Sicil­ya, Korsika, Sardunya ve Fransa kıyıları­na yapılan akınlara katıldı (1490-1491). Hayatının bu dönemini, tüm gittikleri yerlere ait gözlem ve deneyimlerini yazdığı, dünyaca ünlü denizcilik kılavuzu Kitab-ı Bahriye’de anlattı.

1495’te tahta çıkan Fatih Sultan Mehmet’in oğlu Beyazıt, imparatorluğun ancak çok güçlü bir deniz gücüyle egemenliğini sürdürebileceğini düşünerek Akdeniz’deki savaşçı Türk denizcilerine Osmanlı donanmasına katılmaları için davette bulunur. Osmanlı donanmasına katılarak amiral olan amcasının yanında Piri Reis de, gemi komutanı olarak Akdeniz’de İspanyol, Ceneviz, Venedik donanmalarıyla savaştı. Bulunduğu denizlerin rüzgar, akıntı gibi özelliklerini not alan Piri, ada ve sahillerin coğrafi ayrıntılarıyla birlikte haritalarını da çıkarıyordu. Savaşlarda ele geçirilen düşman gemi ve esirlerinden onların denizcilik ve haritacılık bilgilerini öğrenip, kendininkilerle birleştirerek özenli bir arşiv oluşturuyordu.

Kendisinin katılmadığı bir deniz savaşında Kemal Reis’in hayatını kaybetmesiyle, büyük üzüntüye düşen Piri Reis bir süre açık denizlerden uzak durup Gelibolu’ya yerleşti. Bu arada kendini o zamana kadar biriktirdiği bilgiler üzerine çalışmalara verdi. İşte o dönemde Amerika kıtasını gösteren, en eski dünya haritasının çizimi ile kendi not ve taslaklarını derleyerek Kitab-ı Bahriye’yi yazmaya başladı ve 1513′te de bir dünya haritası çizdi.

1516 Mısır seferinde Osmanlı donanmasında kaptan olarak savaştı. Nil nehri üzerinden Kahire’ye giden Piri Reis, bu bölgenin detaylı bilgilerini içeren haritasını da çizdi. 1517′de ilk çizdiği haritayı Mısır Seferi sırasında tanıştığı I. Selim’e (Yavuz) armağan etti. 1521′de Kitab-ı Bahriye’yi tamamladıktan sonra 1522′de Rodos seferine katıldı. 1524′te Pargalı İbrahim Paşa’yı Mısır’a götüren gemiye kılavuzluk etti. 1525′te Kitab-ı Bahriye’yi yeniden düzenleyerek İbrahim Paşa aracılığıyla I. Süleyman’a (Kanuni) sundu. 1528′de çizdiği ikinci haritasını da padişaha armağan etti. 1528′den sonra güney denizlerinde görev yaptı.

Portekizliler’in Aden’i alması üzerine Süveyş’teki Osmanlı donanmasına kaptan olarak atanarak 26 Şubat 1548′de Aden’i geri aldı. 1552′de yine önemli bir Portekiz üssü olan Maskat’ı ve ardından Kişm Adası’nı alarak Hürmüz Kalesi’ni kuşattı. Portekizliler’in Basra Körfezi’ni kapatmak istediklerini duyunca kuzeye yöneldi. Katar Yarımadası ve Bahreyn Adası’nı Osmanlı topraklarına katarak Mısır’a geçti.

1552 yılında çıktığı ikinci seferinin son durağı olan Basra’da gemilerin onarımı, lojistik ihtiyaçların karşılanması ve denizcilerin dinlenmesi amacıyla donanmasını bırakıp, ganimet yüklü gemilerle Mısır’a döndüğü için Mısır’da hapsedilmiştir. Basra Beylerbeyi Kubad Paşa ile Mısır Beylerbeyi Mehmet Paşa’nın, politik hırsları nedeniyle Kanuni Sultan Süleyman’a şikayetleri sonucunda, hizmette kusurla suçladıkları Piri Reis 1554’te idam edilmiştir.

Piri Reis’in Yapıtları

Büyük bir denizci olduğu kadar büyük bir haritacı olan Piri Reis, gezip gördüğü yerleri yabancı kaynaklardan da yararlanarak tarihi ve coğrafi özellikleriyle birlikte Kitab-ı Bahriye’de anlatmış ve haritalarını çizmiştir. Kitabın nazımla yazılan ve denizcilikle ilgili tüm bilgilerin toplandığı başlangıç bölümünde, genel açıklamalardan sonra Ege ve Akdeniz adaları tanıtılarak, denizle ilgili gözlem ve deneyimin önemi vurgulanır. Rüzgar çeşitleri, pusula ve haritanın tanımından sonra dünyayı kaplayan denizler ve karaların oranı belirtilir. Portekizliler’in denizcilikteki keşifleri, Çin Denizi, Hint Okyanusu, Akdeniz ve Ege Denizi’ndeki rüzgarlar, Basra Körfezi, Atlas Okyanusu ayrıntılı biçimde anlatılır.

Düz yazı ile anlatımın başladığı Çanakkale Boğazı’ndan başlayarak Ege Denizi kıyı ve adaları, Adriyatik denizi kıyıları, Batı İtalya, Güney Fransa, Doğu İspanya kıyılarıyla çevresindeki adalara ilişkin tarihi, coğrafi bilgilerin verildiği haritalı bölüm ise asıl metni oluşturur. Bu bölümde kuzey Afrika kıyıları, Filistin, Suriye, Kıbrıs ve Anadolu kıyıları izlenerek tüm Akdeniz’in havzası Marmaris’te noktalanır.

1513′te çizdiği ilk haritasında Kristof Kolomb’un 1498′de çizdiği Amerika haritasından, Portekiz ve Arap haritalarından yararlandığını belirtir. Bazı tarihçilere göre, Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim dünya haritasına bakmış ve ‘Dünya ne kadar küçük…’ demiştir. Sonra da, haritayı ikiye bölmüş ve ‘biz doğu tarafını elimizde tutacağız..’ demiştir. Padişah, daha sonra 1929′da bulunacak olan diğer yarıyı atmıştır. Elde kalan bu parça Avrupa ve Afrika’nın batı kıyılarıyla Atlas Okyanusu’nu, Antil Adalarını, Orta ve Güney Amerika’yı gösterir.

1528′de çizdiği ikinci haritasından günümüze kalan parça ise büyük bir dünya haritasının kuzey batı köşesi olup Atlas Okyanusu’nun kuzeyini, kuzey ve orta Amerika’nın yeni keşfedilmiş kıyılarını ve Grönland’dan Florida’ya uzanan kıyı şeridini içerir. Adalar ve kıyılar son keşiflere dayalı olarak daha doğru çizilidir. Keşfedilmeyen yerler ise beyaz bırakılarak, bilinmediği için çizilmediği belirtilir. İlk haritadan daha büyük ölçekli ve gelişmiş olan ikincisi, teknik olarak döneminin en ileri örneğidir.

Piri Reis’in Bilinen Eserleri:

- Kitab-ı Bahriye

- Piri Reis’in Haritası

- Piri Reis’in Haritası

- Hadikat’ül Bahriye

- Netayic’ül-Efkar fi Cezayir’ül Bihar

- Bilad’ül- Aminat

- Eşkalname

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ