DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ!
BİLİMDE ETİK DIŞI DAVRANIŞ NEDENLERİ
Bilimde etik dışı davranış, yanıltma saptandığında özellikle araştırmacılar, daha sonra araştırmacıların (çok merkezli olabilir) kurumları, bilim çevresi, destekleyen kurumlar ve en fazla da toplum zarar görür. Bilime, bilimsel düşünceye güven sarsılır. Bilimsel kurumlara destek azalır. Toplumda bilim ve aklın egemen olmasına yönelik temel felsefe zedelenir. Bilimsel aktivitede bulunmayı amaç edinen insanlar öncelikle etik ilkeleri iyi bilmek zorundadırlar. Bilimde kolaycılık ve bedavacılığa asla yer yoktur. Bilim hak etmeden kimseyi ünlü, namlı, sanlı-şöhretli yapma yolu değildir. Normal süreçte hiçbir sonuç elde edilmeyebilir ama bir büyük değer korunmuştur: dürüstlük, bilimde etiğin tüm değerleri dürüstlük üzerinedir. Bilimsel yanıltmalar, sapmalar işte bu kırılmadan başlar. Bilimciyi zorla dürüst yaparsanız, yapmaya çalışırsanız, doğru çizgiye getirme çalışır iseniz bu etik tanım değildir.
Korkudan etiğe saygı etik değildir. Etik dışılığın gerekçesi olamaz. Bir rektör adayı kendisine sorulan “bıçak parası alıyormuşsunuz, bunu neden yapıyorsunuz?” sorusuna: “Biri yurt dışında olmak üzere iki çocuk okutup da almayanın alnını karışlarım” demiş, sonra rektör olmuştur. Bilimde etik dışı davranış öncelik eğitimsizlikte olmak üzere yükselme hırsı, bilimsel niteliği yayın sayısı ile ölçme, ekonomik öğeler, elde edilen desteği kaybetmeme, atama ve yükseltilmelerin yayın sayısına ve belli standartlara bağlanması, yetersiz olanakları olanların mevki, makam kapmak için yaptıkları yanıltmalardır.
Bir araştırmada yanlış gözlem, dikkatsizlik, kayıt tutmada yetersizlik gibi özensiz tutum ve davranışlara bağlı hatalı sonuçlar olabilir ve bu araştırmanın yayınına da yansıyabilir. Burada esas olan kasıt olup olmadığıdır. Eğer kasıt var ise yanıltma, kasıt yok ise hata olarak kabul edilir. Yayında etik dışı davranış nedenlerinden bazıları:
1. Etik eğitim eksikliği: Bilimsel yaşama giren kişiye; bilimsel araştırma nasıl yapılır, sonuçlar bilimsel yayına nasıl dönüşür, bilimsel yayın nasıl yapılır, bilim etiği nedir, kapsamı, incelikleri, sonuçları nelerdir, etik yanıltmalar bilim dünyasını ve toplumu nasıl etkiler vb. konularda yeterli eğitim verilmelidir. Bilimsel araştırma disiplini hakkında hiçbir bilgiye sahip olmayan bilimci adayları önündeki eğiticilerin yaptıklarını doğru olarak kabul etmekteler. Eğitimciler acaba ne kadar MENTÖR? Prof. Dr. Yücel TANGÜN’ün söylediği gibi ülkemizde “Hoca çok, mentör yok” . Bir Bilimsel Araştırma ekibini yöneten, proje sorumlusu olan kişi, araştırma etiği eğitiminden de sorumlu olmalıdır. Öncelikle henüz tasarım aşamasında ekipte görev alacakları seçerken etik değerlere dikkat etmeli ve gereğinde etik eğitimi planlamalıdır.
2. Akademik atama ve yükseltilme ölçütleri: Adaylardan istenilen bilimsel performans ve yayın sayısı etik dışı davranışlarda çok önemli bir etmendir. Ancak bu beklentiler, bilerek etik yanıltmaya asla gerekçe olamaz.
a) Üniversitede veya diğer araştırma kurumlarında yüksek yer edinme, eşitleri arasında kabul 82 TÜRK TIP DİZİNİ görme ya da onları geçme güdüsü bilimsel etiği en ciddi çiğneme nedenidir. Burada yazarlık sorunları (armağan yazarlık, hayalet yazarlık, sanal yazarlık), yazarların anlaşarak yayın ve atıf sayısını arttırma amaçlı birbirlerini yazar listesine eklemesi gibi etik dışılık sözkonusudur.
b) Gençlerin hızla yükselme güdüleri onları; uydurmacılık, çoklu yayın, dilimleme-bölerek yayınlama, sahtecilik ve aşırmacılık gibi etik dışı davranışlara götürebilir. Üne kavuşma ya da onu koruma güdüleri; (Hollywood sendromu) deneyimli ve alanında kabul görmüş kişileri de etik dışı davranışa götürebilir.
c) Akademik ortamda yayın yapma baskısı en önemli nedenlerden birisidir. “Ya yayınla yada yok ol” tüm dünyada bu konudaki en ciddi baskıdır. Yeterli araştırma olanakları olmayan, alt yapısı (bilişim teknolojileri, kütüphane, laboratuar, deney hayvanları üretim merkezi v.b. ) eksik kurumların üyeleri, akademik yarışta geri kalmamak için bu yola sapmaktadırlar. (10) 3. Yöneticilerin etik tutumu: Yönetimin etik bilgisi ve tutumu önemli diğer bir faktördür. Bilim kurumları yöneticileri ( YÖK, Üniversiteler arası kurul, Üniversite Rektörleri, Dekanlar, Müdürler, TÜBİTAK, TÜBA) bilimsel değerler ve etik İlkerler konusunda kararlı ve açık olmadıkları sürece etik davranışlar ne yazıkki artarak sürecektir. Üniversite yöneticilerinin seçimle belirlenmesi, Rektörün seçilmek için oy gereksiniminde olması, “Sayın seçmenlerini” hoş tutması gerektirdiği, oy sahiplerinin atama ve yükseltilme bekleyen gruplardan (özellikle yardımcı doçent) oluşması, senato sayısal ağırlıklarının deneyimsiz ve akademik olarak donanımsız kişilerden oluşması, üniversitenin belirlediği atama alt eşiğini tutturamayanların atanması gibi bilim kültürü eksikliği ve yasa dışı jürilerin kurulması sürdükçe etik dışılıkta sürecektir.
Rektörlük seçimleri kooperatif başkanı seçimlerine dönüşmüştür. Ayrıca ve kesinlikle siyasetçiler Rektör atamasına karışmaktadır. Üniversiteler ve rektörler, parti, milletvekili, bakan vb. vesayetinden kurtulmalıdır.
4.Bilim kültürü, araştırma etiği, yayın etiği ilkelerinin yerleşmediği kurumlarda; yönetimlerin hukuka, etik ve akademik kültürel değerlere uymadığı ahlaki değerlerinin aşınmaya başladığı ortamlarda etik dışı davranış yaygınlaşabilir. Bilim kurumlarında “Akademik kültür” yetersiz ise bilimde etik dışılık da fazla olmaktadır. Eğer kurumda araştırma-eğitim/öğrenim konularında derinliği olmayan, bilgi ve deneyimi eksik, donanımsız, bilimsel tartışma ve akademik etik-özgürlük-özerklik-liakat kavramları yetersiz ise etik dışı davranış da yaygındır.
5. Ruhsal hastalıklar, Bazı psikiyatrik bozukluğu olan kişiler etik dışı davranışlar sergilemektedir. Bu bilinçli olmaktan öte bir zayıflıktır (3). Bilimde hiç yeri olmayan “kibirli” bazı kişiler yazarlık, bilimsel gönderme, kaynakça göstermede etik dışı davranışlar yaparlar (18). 6. Dış baskılar, Araştırma projelerini destekleyen Kurumların, fon yöneticilerinin zoru ile hızlı yayın yapma beraberinde ciddi hatalar da getirebilir. Araştırmacılara verilen ekonomik desteğin, burs ve fonların, sanayi desteğinin kesilmesi olasılığı etik dışılığa zorlayabilir.
Ziyaretçi sayısı gün geçtikçe artan Sınıf Evrakları Com; kullanıcıların bilgisayar, tablet, veya telefon üzerinden ders ve ödevlerle ilgili yaşadıkları sorunlara kolayca çözüm bulmalarına yardımcı olmayı amaç etmiş ve bu sorunları en açıklayıcı ve anlaşılır bir dille takipçilerine sunan bir sitedir. Kullanıcılar sitemizdeki yararlı bilgilerden yararlandıkça tekrardan sitemizi ziyaret etmektedirler.