Anlama ve Yorumlama

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Anlama ve Yorumlama

ANLAMA VE YORUMLAMA : Bir metni oluşturan parçaların anlamlarını bulmak; o metnin anlamını, metinle anlatılmak istenenleri belirlemek değildir. Bir metnin anlamı, o metni oluşturan parçaların toplamı değildir. Edebi metinler göndergesi kendi içinde olanlar metinlerdir. Bir edebi metinden kimin hangi sonuç ve anlamları çıkarıcağı bilinmez. Edebi nitelik taşımayan cümle ve metinlerde bu durum yoktur.

‘Heisenberg, yirmi dört yaşında iken oluşturduğu matris mekanik ve kendi adıyla bilinen belirsizlik ilkesiyle atom fiziğine yeni bir kimlik kazandırır; 1932’de Nobel Ödülü’nü alır.’ Bu cümleyi ele alalım. Bu cümlede geçen bazı bilimsel kavramların anlamlarını bilen herkes için bu cümlenin anlamı aynıdır. Bu cümlenin tek anlamı vardır, bu anlam kişilere göre farklı da değildir.

Bir edebi metinde yazar, her şeyi söylemez, istese de söyleyemez. Edebi metinlerin tamamlanması, metnin okuyucu tarafından okunup anlamlandırılması ile gerçekleşir. Bir edebi metni her okur kendi dönemine, kültürel düzeyine, anlama yeteğine, yaşadığı ortama ve devrin şartlarına göre anlamlandırır. Edebi metin, okuru, yazarın yaşadığı devre, topluma, o dönemin sosyal ve kültürel şartlarına götürür. Okur, okuduğu metin sayesinde eserde anlatılan hayali, kurmaca dünyayı zihninde, hayalinde canlandırır. Bu canlandırma ve anlamlandırmada, okurun içinde bulunduğu şartlar, yaşadığı devir ve kültürü etkilidir.

Edebi metinler içerdiği yan anlamlar bakımından oldukça zengindir. Buna bağlı olarak bir edebi metin, her okunduğunda yeni anlamlar kazanabilir. Metni ikinci, üçüncü kez okuyan biri, o metinde daha önce fark etmediği yeni anlamlar bulabilir. Edebi metinler, farklı yorumlara imkan verdikleri için değerlidir. Edebi metinlerin çok anlamlı olması, yan anlamlar bakımından zenginliği, birbirinden çok farklı biçimlerde yorumlanabilmesini sağlar.

Bir türkünün veya şarkının farklı kişiler tarafından söylendiğinde farklı anlamların ve duygu yükünün ortaya çıkması, okuyucunun, söyleyenin yorumu ile ilgilidir. Farklı bir yorum, o türkü veya şarkının daha önce hiç fark edilmemiş bir yönünü ortaya çıkarabilir. Edebi metinlerin anlamı bilimsel eserlerin, metinlerin, cümlelerin anlamlarından çok farklıdır. Bilimsel metinler tek anlamlıdır; bu metinlerden, her okuyan aynı anlamı çıkarır. Metnin anlamı yoruma ihtiyaç bırakmayacak kadar açık ve anlaşılırdır. Edebi metinleri oluşturan cümleler çok anlamlıdır. Bu cümleler farklı şekillerde yorumlanabilecek ve anlamlandırılabilecek niteliktedir.

‘Kıskanç dalgalar kabarıp siliyor izlerimi. Silsinler; ben geçtim ya bi kere.’ Bu iki cümlede yoruma açık, farklı biçimlerde anlamlandırılabilecek ifadeler söyleyişler vardır. Bu iki cümle, metnin bütünlüğü içinde çok daha farklı anlamlar kazanır ve bir anlam zenginliğine ulaşır. Bir edebi metnin yorumlanmasında, anlamlandırılmasında; metni okuyan kişinin bilgisi, zevki, anlayışı, kültürü o metne karşı ilgisi ve metni okuduğu andaki psikolojisi etkilidir. Bilgi ve kültür seviyeleri birbirinden farklı iki kişi, aynı metinden çok farklı yorumlar çıkarabilir.

Bir edebi metni okuyan kişi, önce metnin anlamını çözmeye çalışır, metinde anlatılmak isteneni anlar. Metni yorumlama, anlama eyleminin gerçekleşmesinden sonra başlar. İnsan, anlayamadığı bir şeyi yorumlayamaz. Anlama, yorumlamanın olmazsa olmaz şartı durumundadır.

-Moby Dick : Moby Dick, 19.yüzyıl Amerikan yazarı Herman Melville’in bir romanıdır. Romanda Pequad adlı bir balina gemisinin son yolculuğu ve geminin batması anlatılır. Takma bacaklı Kaptan Ahab, Beyaz Balina’yı avlamak istemektedir. Romanda deniz, gemiciler, balinalar, balinaların nasıl avlandığı anlatılmaktadır. Aslında romanda anlatılan tutkularının, kininin esiri olan insanın yapabilecekleri ve başına gelenlerdir.

Kitaptaki parçada, Kaptan Ahab’ın tutku ve ihtirasları anlatılmaktadır. Kaptan, tutkularının esiri olan, bir ayağını koparan balinadan intikamını almak isteğiyle yanıp tutuşan biridir. Denizi, dalgaları, yenmesi gereken rakipleri olarak görür. Kendisini denizlerin kralı olduğunu düşünür; başında hayali bir taç vardır, fakat bu taç beynini sıkmaktadır. Hiçbir şeyden, hiçbir güzellikten mutlu olmaz. Gözünü kan, intikam bürümüştür. Hiçbir engelin kendisini yolundan döndüremeyeceğine inanır.

Bu kısa metindeki cümlelerin büyük bölümü çok anlamlıdır, farklı yorumlara açıktır. ‘Soluk sular, soluk yanaklar bırakıyorum, geçtiğim yerde.’ ‘Soluk sular’ ifadesi alışılmıştan çok farklı bir söyleyiştir. Suyun soluk olması nasıl bir durumdur? İnsanın korkudan rengi solabilir, peki suyun rengi nasıl solar? Demek ki su da korkmuştur, yenik duruma düşmüştür. Bir sonraki cümlede ‘kıskanç dalgalar’ dan söz ediliyor. Dalgalar neden kıskançtır, kimi kıskanıyorlar? Dalgalar, Kaptan’ın başarısını kıskanıyor ve onun izlerini, kıskandıkları için siliyorlar.

Bu parçada Kaptan, sadece canlıları, insanları değil; denizi, dalgaları da kendine rakip olarak görmekte, onları mağlup etmekten söz etmektedir. Gerçekte, ruhunu kaplayıp kuşatan kötü duygular, ihtiras, kin, intikam hisleriyle baş etmeye çalışmaktadır. Benliğini kuşatan kötülük duygusu aslında onu eritip yok etmektedir. Başkalarını tutuştururken kendini tüketen bir kibrit gibidir.

‘Ah, zor olan, kibritin kendini tüketmesi başkalarını tutuşturmak için!’ cümlesi edebi metinlerin çok anlamlılığı, için iyi bir örnektir. Bu cümle ile ilgili çok geniş yorumlar yapılabilir.

Moby Dick romanından alınan metinde farklı biçimlerde yorumlanabilecek, çok anlamlılık özelliği taşıyan çok sayıda cümle vardır. Her şeyden önce metnin bütünü farklı yorumlara açık niteliktedir:

-Karşıda o hep dolup taşan kadehin ağzında, ılık dalgalar şarap gibi kızarıyor.

-Güneş göklerden ağır ağır denize dalıyor. O indikçe benim ruhum yükseliyor. Bu sonsuz yükselme yoruyor ruhumu.

-Çelikten bir kafatasım var benim.

-Kuru bir ateş mi var alnımda?

-Anlama gücüm arttıkça arttı; tat alma gücüm ise yok oldu büsbütün.

Balina avcılığı, okyanuslarda oldukça yaygın bir iştir. Kaptan ahab, balina avına çıkan bir geminin kaptanıdır. Bunlar dış dünyanın gerçekliğine uygun durumlardır. Kaptan Ahab, kendiğsinde sonsuz bir kudret görür, her zorluğun üstesinden gelebileceğine inanır. Çevresindeki herkesi ve her şeyi hor görür. Doğayı ve doğadaki bütün canlıları karşısına alır. Bunlar ise kurmaca dünyanın gerçekleridir. Bu metni oluşturan parçalar, kötü duygularının esiri olmuş insanın kişiliğini, ruh halini, psikolojisini ortaya koymaktadır. Bu metin, Ahab’ın iç konuşmasından oluşmuştur.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ