Yüklemlerine Göre Cümle Çeşitleri

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Yüklemlerine Göre Cümle Çeşitleri 

Yüklemlerine göre cümle çeşitleri nelerdir? Yüklemlerine göre cümlelere örnekler, açıklamalar ve konu anlatımı.

YÜKLEMLERİNE GÖRE CÜMLELER

Cümlenin öğelerinde bahsettiğimiz gibi yüklem; bir cümlenin en temel öğesidir, yüklemsiz cümle olmaz.

Her cümlede bir yüklem vardır. Yüklemine göre cümleyi incelerken yüklemi oluşturan sözcüklerin türüne bakılır. Yüklem ya çekimli bir fiille oluşur ya da ek fiille çekimlenmiş isim ve isim soylu sözcüklerle. Dolayısıyla yüklemlerine göre cümleler fiil (eylem) ve isim (ad) cümleleri olmak üzere iki gruba ayrılır.

1) Fiil (Eylem) Cümlesi

Yüklemi çekimli bir fiilden oluşan cümlelere fiil cümlesi denir. Yüklemde bildirilen her türlü iş, oluş ve hareket fiil cümleleri ile ifade edilir.

Fiil cümlelerini bulurken, sözcüğün yapım eki almış son hâline ve mastar ekini alıp almadığına dikkat etmeliyiz. Yoksa isim cümlesi ile fiil cümlesi karıştırılabilir.

> Ağlatan gülmez.

atasözünde yüklem “gülmez” sözcüğüdür. Bu yüklem “gülmek” fiilinin geniş zaman olumsuzuyla çekimlen-

mesiyle oluştuğundan, bu cümle yüklemine göre fiil cümlesidir. Yine aynı şekilde

> Bebekleri erkenden uyutmuş.

> Ev işlerinde her zaman annesine yardım ederdi.

> Onun bize uğrayacağını zannetmiyorum.

> Ben bu soruların hepsini çözebilirim.

> Bu konuda onun ne bilip bilmediğini öğrenmek için ağzını aradık.

cümlelerindeki altı çizili sözcük veya sözcük gruplarını incelediğimizde çekimlenmiş fiil olduğunu, dolayısıyla da bu cümlelerin fiil cümlesi olduğunu görmekteyiz.

Örnek Soru :

Aşağıdakilerden hangisi fiil cümlesidir?

A) İçimizdeki en büyük güzellik sevgidir.

B) Sevgi, mutluluğun birinci şartı.

C) Her şeyi, herkesi ve kendinizi sevin.

D) insanın kendini tanıması kolay mı?

Çözüm :

Fiil cümlesi, yüklemi çekimli bir fiil yani kip ve şahıs eklerini almış olan bir sözcükten oluşan cümlelere denir. Buna göre seçenekleri incelediğimizde A seçeneğinde “sevgidir” yüklemi, B seçeneğinde “mutluluğun birinci şartı” yüklemi ve D seçeneğinde “kolay mı” yüklemi çekimli fiil değildir. Fakat C seçeneğindeki “sevin” yüklemi hem mastar eki almakta hem de emir kipinin ikinci çoğul şahıs çekimiyle oluşmaktadır. Dolayısıyla bu yüklem fiil cümlesidir.

Cevap C

2) İsim (Ad) Cümlesi

Yüklemi ek fiille çekimlenmiş isim ve isim soylu sözcük veya sözcük gruplarından oluşan cümlelere isim cümlesi denir.

Yüklem çekimli bir fiil olmadığı sürece ek fiille çekimlenebilen isim, zamir, edat, tamlamalar ve diğer sözcük grupları yüklemlerine göre isim cümlelerini oluşturur.

> Dün hava oldukça sıcaktı.

cümlesinde yüklem “sıcaktı” sözcüğüdür, “sıcak” ismi “idi” ek fiilini alarak yüklem olmuştur. Dolayısıyla bu cümle yüklemine göre isim cümlesidir. Fakat yukarıda da bahsettiğimiz gibi isim cümlesi sadece isim olan sözcüklerden oluşmaz; ek fiille çekimlenmiş diğer sözcük (zamir, edat, fiilimsi) ve sözcük gruplarıyla (tamlamalar) da yapılır.

> Tahtadaki soruları çözen bendim. (zamir)

> Amacımız sınavdan iyi puan almaktır. (fiilimsi)

> Bu iş tam sana göreymiş. (edat grubu)

> İş insanın aynasıdır. (isim tamlaması)

> Bizim Ahmet, kültürlü bir gençti. (sıfat tamlaması)

Bunların hepsi de yüklemine göre isim cümlesidir.

isim ve fiil cümleleri bulunurken sesteş sözcüklere dikkat edilmelidir. Sesteş sözcükler kullanıldıkları cümlelere göre isim ve fiil olabilir. Bunu karıştırmamak için cümlenin dikkatlice okunması ve cümlenin anlamına göre hareket edilmesi gerekir.

>“Havuzun suyu taştı.” cümlesinde “taştı” yüklemi mastar eki alan ve bilinen geçmiş zamanla çekimlenmiş bir fiil olduğu için fiil cümlesidir.

> “Odanın zemini taştı.” cümlesinde “taştı” yüklemi ise mastar eki almayan ek fiile çekimlenmiş bir isimden oluştuğu için isim cümlesidir. Tabi ki cümleler dikkatlice okunmazsa yanlış yapılabilir.

Örnek Soru:

Aşağıdakilerden hangisi isim cümlesidir?

A) Kaba sözler insanı incitir.

B) Saçmalıklarıyla herkesi delirtir.

C) Yanında çalışanları sabırla eğitir.

D) Bu konudaki düşünceleri yanlıştır.

Çözüm :

A, B ve C seçeneklerindeki “incitir, delirtir, eğitir” yüklemleri çekimli fiillerden oluştukları için bunların hepsi yüklemine göre fiil cümlesidir. D seçeneğindeki “yanlıştır” yüklemi ise ek fiilin geniş zamanıyla çekimlenmiş bir isimdir. Bu yüzden bu cümle yüklemine göre isim cümlesidir.

Cevap D

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ