Celali İsyanları Nedenleri ve Sonuçları

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Celali İsyanları Nedenleri ve Sonuçları 

Celali isyanları nedenleri nelerdir? Duraklama döneminde çıkan isyanlardan olan Celali İsyanları ile ilgili bilgilerin yer aldığı sayfamız.

Duraklama devrinin en önemli iç isyanlarından biri olan Celâlî isyanlarının kökü Yükselme Devrine kadar çıkar. Yavuz Sultan Selim zamanında Bozok (Yozgat) dolaylarında yaşayan Celâl adlı bir şaki, Mehdilik davasına kalktı. Başma birçok adamlar topladı. Anadolu’yu kasıp kavurmaya başladı. Celâl’in isyanı bastırıldı. Fakat adı dillere destan oldu. Bundan dolayı bu tarihten sonra Osmanlı devletinde çıkan isyanların hepsine birden Celâlî isyanları demek bir gelenek haline geldi. Bu isyanları çıkaran ve yöneten elebaşılara da Celâlî adı verildi. Bu isim zamanla bir Osmanlı tarih terimi oldu.

Duraklama devrinde Anadolu’da çıkan Celâlî isyanlarının en önemli nedenleri şunlardır:

a) Devlet, memleket yönetiminin ve ordunun bozulması,

b) Bu devirde Anadolu’ya gönderilen vali ve sancak beylerinin ve kadıların çokça rüşvet ve iltimasla bu makamlara atanmaları, ya da bu makamların devlet tarafından satılması dolayısı ile ehliyetsiz kimselerin ellerine geçmesi ve bunların gittikleri yerlerde saraya vermiş olduklarını halktan zorla almaya kalkmaları, bu yüzden birçok haksızlıkların yapılması, halkın bu husustaki şikâyetlerine devletçe önem verilmemesi,

c) Tımar sisteminin bozulması, tımarların dağıtılmasında kanun ve geleneklere uyulmaması, tımar ve zeametlerin de rüşvet ve iltimasla verilmesi, ya da satılması, bu yollardan tımar ve zeamet sahibi olanların her şeyden önce saraya verdiklerini halktan zorla ve fazlası ile almaya kalkmaları, bu yüzden tarım ve hayvancılığın gerilemesi,

ç) Duraklama devrinde uzun süren savaşlar yüzünden Anadolu’da güvenliğin bozulması, savaşlardan kaçan ve bu yüzden dirlikleri kesilmek suretiyle cezalandırılan kimselerin Anadolu’ya yayılarak eşkıyalık ve haydutluk yapmaları, yani Celâlî olmaları,

d) Bütün bunların sonucu olarak Anadolu’da tarım, sanat ve ticaret hayatının gerilemesi, halkın yoksulluğa düşmesi,

Celâlîlerin içinde en korkunçları ve devleti en çok uğraştıranları. Kara Yazıcı, Canbolatoğlu, Kalenderoğlu, Kör Mahmut, Katırcıoğlu, Gürcü Nebi isyanlarıdır.

Bunlardan Kara Yazıcı denilen Abdülhalim, bütün Güney-doğu Anadolu taraflarını eline geçirmiş, Osmanlı soyunu bile ortadan kaldırmaya niyet etmişti.

Celâlîlerin Anadolu’da işi azıtmaları üzerine o zaman sadrazam bulunan Kuyucu Murat Paşa, Anadolu’ya gönderildi. Bu değerli vezirin çabası sayesinde Celâlîler yer yer basılarak kuvvetleri ezilmiş, 100 000 kadar Celâlî öldürülerek Anadolu’da devletin otoritesi ve memleketin güveni yeniden sağlanmıştır.

Fakat Kuyucu Murat Paşa’nın ölümünden sonra Anadolu’da yeniden isyanlar çıktı. Deli Mustafa zamanında Erzurum valisi Abaza Mehmet Paşa, yeniçeriler tarafından öldürülen padişah Genç Osman‘ın kanını davası kabul ederek ayaklandı. Önüne gelen yeniçerileri işkence ettirerek öldürttü. Fakat padişah IV. Murat zamanında bağışlanarak yeniden Erzurum valisi oldu.

Duraklama devrinde çıkan isyanlardan biri de Vardar Ali Paşa’nın (Buna Varvar Ali Paşa da derler) isyanıdır. Ali Paşa, Deli İbrahim zamanında Sivas valisiydi. Deli İbrahim’in, kendisinden, Sivas’ta bulunan İbşir Paşa’nın güzel karısını ve halkın verdiği vergiden başka bayram harçlığı diye başka bir para istemesi üzerine isyan etmişti. Vardar Ali Paşa’nın bu isyanı üzerine İbşir Paşa onu yakalamaya memur edilmiş, o da hileye baş vurarak Ali Paşa’yı yakalayıp kafasını kestirmişti. Bu olaydan bir süre sonra İbşir Paşa’nın kendisi de isyan etmişse de bağışlanarak sadrazamlığa kadar getirilmiş, fakat İstanbul’da kafası kesilmiştir.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ