Parazit Bitkiler Hakkında Bilgi

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Parazit Bitkiler Hakkında Bilgi 

Parazit bitkiler nelerdir? Parazit bitkilerin özellikleri, yaşam şekilleri, örnekleri nelerdir, Parazit bitkiler hakkında bilgi.

Parazit Bitkiler

Yeşil bitkiler fotosentez sayesinde kendi besinlerini kendileri yapmak imkânındadırlar. Fakat bazı yeşil bitkiler vardır ki (örneğin ökseotu) kendilerini başka bitkiler veya hayvanlar üzerine tespit ederek besinlerini oradan alırlar. Böyle bitkilere parazit ve üzerinde yaşadıkları bitki veya hayvana konak denir.

Parazit Bitkiler Hakkında Bilgi 

Parazit bitkilerin sayısı oldukça yüksektir. Çiçekli bitkilerden parazit olanlar azdır, fakat mantarların pek çoğu parazittir ve ekonomik bakımdan çok önemli hastalıklara sebep olurlar. Patates yanığı, çavdar mahmuzu, buğday pası birer örnektir. Ökseotu, elma, alıç gibi bitkilerin tepesinde dallar üzerinde parazit olarak yaşayan çiçekli bir bitkidir. Bu bitki parazitler arasında nadir bir durumdur, zira besininin bir kısmını kendisinin yapabilmesi için gereken yeşil maddesi (klorofili) vardır. Bu sebepten yarı parazittir. Konak bitkiye uzattığı emeçleriyle bitkinin kendisi için topraktan almış olduğu suyu ve mineral maddeleri emer. Emeçlerin uzaması konak bitkinin gelişimini takip eder ve bu suretle hiç bir zaman besin alması duraklamaz. Ufrazia otu ve sarı horozibiği de yarı parazitlerdendir.

Eftimon (kuskuta) da çiçekli bir parazittir. Tam bir parazit elan bu bitki, akrabası olan convolvulus bitkisi gibi tırmanıcı bir bitkidir. Yaprakları küçük pul şeklinde olup klorofilsizdirler. Parlak kırmızı veya sarı renkte olan gövdesi ısırgan, yonca, funda gibi bitkiler üzerine sarılır. Konak bitki ile temas ettiği yerlerde emeçlerini (haustor) bitkinin dokuları içine sokarak besinini emer. Küçük bitki konak bitki ile bir defa temasa gelince, esasında zayıf olan kökleri kurur ve o andan itibaren besini için konak bitkiye tamamen muhtaç duruma geçer. Nihayet küçük rozet durumunda pembe çiçekler verir; bu, çiçeklerde pek çok tohum meydana gelir. Dişotu, fındık ve karaağaç gibi bitkiler üzerinde parazittir. Toprakaltı kısımlarından meydana gelen emeçler bu bitkilerin köklerine girerek besinlerini alırlar. Orobanş (veremotu) da bir kök parazitidir.

Tam parazit olan bitkilerin birçok karakterleri vardır. Klorofilleri hemen daima yoktur veya çok az bulunur. Çiçekli yeşil bitkilerde besin yapıcı organ olan yapraklar, parazitlerde çok küçüktür, pek çok tohum verirler. Parazit bitkilerin vejetatif kısımlarının (yaprak vb.) gelişmemesine karşı, tohum üretimi çok boldur.

Birçok mantarlar parazit olup, bazıları bitkiler ve bazıları hayvanlar üzerinde yaşarlar. Tipik olarak bir mantarın «vücudu» ince iplik şeklindeki hücrelerden (hif) yapılmış gevşek bir ağ (miçel) dır. Bu iplikler uçlarından saldıkları enzimler sayesinde, üzerinde yaşadıkları bitkinin hücrelerinin çeperlerini eriterek içeriye girer ve hücre muhteviyatını sindirerek yok ederler.

Su mantarları ancak suda yaşar ve burada balıklarda ve amfibilerde ciddi hastalıklar meydana getirirler. Saprolegnia’lar balıkların solungaçları üzerinde gevşek bir ağ husule getirerek suyun giriş ve çıkışını engellerler. Suyun alınmaması balıkları oksijenden mahrum bırakacağından balıklar ölür.

Külleme ve yanık hastalıkları yapan birçok mantarlar vardır. Phytophthora, patateslerde çok ağır bir hastalık yapar. Evvelâ yapraklara arız olup onları öldürdükten sonra, bitkinin diğer dokularına geçer ve nihayet yumrulara kadar gelip bütün bitkiyi mahveder. Hastalığın yayılması ince saplar üzerinde meydana gelen sporlar (konidi) ile olur. Konidiler rüzgâr tarafından yayılarak diğer bitkilere ulaşırlar.

Askılı mantarlardan da birçok önemli parazit vardır. Çavdar mahmuzu, erik ve kirazlarda karaleke ve şeftalilerin yapraklarının kırışmasına sebep olan mantar bunlardandır. Çavdar mahmuzu çavdar, yulaf gibi bitkilerin yumurtalıklarına musallat olur. Bu hastalığın sonucu hasat zamanı ortaya çıkar, birçok tohumlar, mantarın hif birikintilerinden siyah bir hal almış bulunur. Bunlar sonbaharda toprağa düşer ve kışı uyku halinde geçirirler. İlkbaharda bunlar üzerinde sporlar meydana gelir. Sporlar çok hafif olduğundan rüzgâr vasıtasıyla yayılarak yeni konak bitkiler üzerine gelirler. Sporlar burada çimlenir ve hif fer yumurtalık içindeki besinden” faydalanarak ‘hızla gelişirler. Geliştikçe, pek çok yeni ve sonbahardakilerden farklı sporlar meydana getirirler, aynı zamanda şekerli bir sıvı da salarlar. Bu sıvı tarafından davet edilen böceklerin vücuduna yapışan sporlar böcekler bitkiden bitkiye kondukça hastalığı yayarlar.

Bu grup mantarlardan başka hastalıklar yapanlar da vardır. Örneğin beyaz külleme güllere, armutlara, kabaklara, buğdaylara vb. musallat olur. Külleme denilen, fakat yukarıda söylenenle aynı gruptan olmayan diğer bir kısım mantarlar da lahana ve üzümlerde hastalık yaparlar. Pas hastalığını meydana getiren mantarlar da bunlara yakındır. Pas hastalığı yapanlardan en iyi bilineni, buğdayların sap ve yapraklarına arız olan puccinia graminis’tir. Yazın hastalanmış olan buğdaylar mantarın sporlarından ötürü turuncu-kırmızı bir renkte görünürler. Bu sporlar rüzgâr tarafından taşınarak diğer bitkilere de hastalığı naklederler. Yazın sonlarında diğer bir çeşit spordan kitleler meydana gelir. Bu sporlar siyah renkte olup, kışın bu durumda yaşamaya devam ederler. Gelecek ilkbaharda bu sporlar çimlenerek yeni sporlar verirler, fakat bu yeni sporlar buğdaylara musallat olmayıp amberbaris (berberis) bitkilerini hasta ederler. Bundan sonra amberbaris yapraklarının alt taraflarında meydana gelen sporlar buğdaylara arız olurlar. Görüldüğü gibi buğday pası mantarının iki konak bitkisi vardır.

Diğer pas mantarlarından bir kısmının iki, bir kısmının ise bir tek konak bitkisi bulunur. İki konağı bulunan mantarların zararının önüne geçmek için iki konaktan birini, özellikle ekonomik değeri yoksa, ortadan kaldırmak yoluna gidilir. Amberbaris bitkilerini yok etmekle buğday pası hastalığının yayılması önlenebilmiştir.

Sıcaklık, yağmur ve diğer faktörler parazit mantarların gelişme ve yayılmasında etkendirler. Bu faktörler aynı zamanda hastalığın şiddetini azaltır veya çoğaltabilir. Örneğin patates yanıkları sıcak ve nemli havalarda çok hızlı yayılır. Konak bitkilerdeki etki dereceleri de bu faktörlere göre değişir. Yapraklar bozulur ve bu suretle besin maddelerinin yapılması engellenir; besin ve su taşıyan iletim borularının tıkanması bitkinin bir tarafından diğerine madde taşınmasını sekteye uğratır. Konak bitkinin dokularının fazla gelişmesi çok defa görülür.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ