Üflemeli çalgılar nelerdir?

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Üflemeli çalgılar nelerdir?

Nefesli çalgılar olarak da bilinen üflemeli çalgılar nelerdir? Üflemeli çalgıları tanıyalım…

Çalgı; müzik yapmaya yarayan aletlere denir. Üflemeli çalgılar, içindeki havanın titreşmesiyle sesin oluştuğu çalgıların ortak adıdır. Üflemeli çalgılarda çıkan sesin tiz (ince) ya da bas (kalın) olması borunun uzunluğu ile doğru orantılıdır. Boru kısaldıkça ses tizleşir, boru uzadıkça ses baslaşır.

Üflemeli çalgılar Batı müziğinde orkestranın ikinci çalgılar bölümünde yer alır. Tahta nefesliler ve bakır nefesliler olmak üzere ikiye ayrılır. Bunun yanında, pirinçten yapılmış saksafonlar, gümüş, altın, nikel ya da çeşitli alaşımlardan yapılmış yan flütler de vardır. Ayrıca bu sınıflandırmada sesin üretiliş biçimi göz önünde tutulmamıştır.

Üflemeli çalgılar nelerdir?

Herhangi bir nesneden ses elde etmek için, o nesnede bir titreşim oluşturmak gerekir. Üflemeli çalgılar, temel olarak içi boş, silindir biçimli bir gövdeden oluşur. Ağızlık bölümünden üflendiğinde gövdenin içindeki hava sütununun titreşmesiyle ses elde edilir.

Üflemeli çalgılar nelerdir?

Tahta nefesliler

1) Flüt

2) Ney

3) Obua

4) Klarnet

5) Fagot

6) Saksafon

Üflemeli çalgılarBakır nefesliler

1) Korno

2) Trompet

3) Trombon

4) Tuba

Diğer nefesli çalgılar

1) Kaval

2) Mey

3) Zurna

4) Flüt

5) Sipsi

6) Tulum

Üflemeli çalgılar hakkında

Flüt: Ağızlık, gövde ve kuyruk olmak üzere 3 bölümden oluşan bir üflemeli çalgıdır. Tüm üflemeli çalgılar içinde en hünerli çalgıdır. Flütle çalınamayan çok az şey vardır. Flütün borusu silindir şeklindedir. Çapı 1,9 cm’dir. Flüt ağızlıktan başlayarak kapalı uca dek 67,2 cm’dir.

Üflemeli çalgılarObua: Nefesli çalgılar ailesinden bir müzik aletidir. 1170 yılından önce “hautbois” denilen obuanın sözcük kökeni Fransızca’dan İngilizce’ye geçen Haut (yüksek) ve Bois (ahşap nefesli çalgı) bileşik kelimesinden türetilmiştir. Obua, ağız ve hava basıncıyla çalınır. (Resim: Obua)

Klarnet (klarinet ya da gırnata): Sert ve dayanıklı ağaçlardan genellikle de abanoz ağacından yapılan üflemeli bir çalgı türüdür. Bir çeşit sert kauçuk olan ebonitten, ayrıca metalden yapılanları da vardır.

Fagot: Ahşap nefesli çalgıdır. Fagot, çift kamışlı ve tek parçalı bir enstrüman olan Curtal’dan, 16. yüzyıl’da Avrupa’da türemiştir. Ses aralığı 3,5 oktav olan, akçaağaç, ahşabı ve metal borudan yapılan fagotun uzunluğu 1,3 metre, borunun açılmış haliyle 2,5 metredir.

Saksafon: Çoğunlukla koni ve “S” biçiminde pirinçten üretilen, ağzındaki kamış vasıtasıyla ses çıkaran bir üflemeli çalgıdır. 1840’li Yillarda, Adolphe Sax tarafından tasarlanmıştır. Saksofon genellikle pop ve caz müziği ile ilişkilendirilse de, önceleri klasik batı müziği ve ordu müziği çalgısı olarak tasarlanmıştı.

Üflemeli çalgılarKorno: Salyangoz kabuğu gibi kıvrımlı, bakır borudan yapılan, üflemeli bir çalgıdır. İtalyanca’da “boynuz” anlamına gelen “corno” sözcüğünden dilimize geçmiştir. Eski Mısır’da, Eski Roma’da ve Mezopotamya’da boynuzdan yapılan ilk örnekleri, işaret vermek ve avcılara yol göstermek için kullanılırdı. Günümüzde bazı ülkelerde çobanlar ve sürek avlarında avcılar hala bu amaçla boynuz kullanırlar. (Resim: Korno)

Trompet: Bakırdan yapılmış üflemeli çalgıdır. Bir ağızlık ve kendi üzerine kıvrılmış silindir biçimindeki borudan oluşur. Ağız kısmı kase benzeri konik biçimdedir. Ses rengi parlak ve çınlayan niteliktedir. Korno ve trompet çalma ilkeleri bakımından aynıdır. Trompetin öteki üflemeli çalgılardan önemli bir farkı, üfleme sırasında iki ya da üç kez ses düzenlemesi yapılabilmesidir.

Trombon: Üflemeli bakır nefesli çalgılar grubunda bulunan bir çalgı çeşididir. Fincan biçimli bir ağızlığa dayanan dudakların titreşmesiyle ses çıkarmaktadır. Boru uzunluğunu değiştiren ve “kulis” adı verilen bir sürgüsü vardır. Bu sürgü trombonun farklı notalarda ses çıkarabilmesini sağlar. İlk olarak 15. yüzyılda kullanılmıştır.

Üflemeli çalgılarNey: Kamıştan yapılan, yedi delikli ve çeşitli cinsleri olan Türk sanat müziği üflemeli çalgısı. Ney çalan sanatçıya “neyzen” denir. İlk örneği Sümerlerde görülür. Bu kavmin “Na” dedikleri çalgı, do, re, mi, fa diyez, sol, la ve si seslerini çıkarabiliyordu. Ney dokuz boğumludur. Boğumların çatlamaması için çevresine gümüş tel sarılır. Deliklerinin altısı üsttedir. Üflenen yukarı kısmına fildişi, veya kemikten yapılan bir parça takılır. Ağız bölümüne takılana “prazvana”, üflenen bölüme ek olarak konan parçaya ise “paşpare” denir. Ney gerek çalgı olarak gerekse Mevlana’nın yüklediği mecazi anlam bakımından Mevlevilikte önemli bir yer tutar.(Resim: Ney)

Tuba: Bakır üflemeli çalgılar arasında sesi en kalın olanıdır. Orkestralarda genellikle bir tane tuba bulunur. Yaylı çalgılara bas sesi sağlayan kontrbas gibi, tuba da bakır üflemeli çalgılara bas sesiyle eşlik eder. Tubanın uca doğru genişleyip açılan kıvrımlı gövdesi, çan biçiminde bir kalakla son bulur. Ağızlık bölümü huni biçimindedir. Gövde üzerinde trompette olduğu gibi değişik perdelerden ses veren ve kangal olarak adlandırılan ek borular ile bu boruları açıp kapamaya yarayan bir piston düzeneği vardır. Bugün tubanın çeşitli ülkelerde kullanılan oldukça değişik modelleri vardır.

Kaval: Çoban çalgısı olarak bilinen kaval, yörede daha çok şimşir ağacından (nadiren livori, incir ve erik ağacından), altta 1 ve üstte 7 delikli olarak imal edilir. Dilli kaval ve dilsiz kaval olarak adlandırılan iki türü vardır. Dilli kavalın ucunda ses üretimini sağlayan bir düdük bulunur. Dilsiz kaval ise içi boş bir boru olup çalan kişi nefes teknikleriyle istenen sesi çıkarır. Kavalın kökeni hakkında değişik görüşler varsa da insanoğlunun en eski çalgılarından olduğu bilinmektedir. Ortadoğu ve orta asyada değişik formlarına rastlanır.

Mey: Balaban, Mey veya Duduk, Güney Kafkasya ve Orta Asya ülkelerinin bir çoğunda kullanılan nefesli çalgılar grubuna ait bir çalgıdır. 9-10 adet ses perdeli olanları Azerbaycan ve Türkistan’da kullanılmaktadır. Gürgen, ceviz, erik ve benzeri sert ağaçlardan yapılanları varsa da en makbulü kayısıağacından yapılanıdır.

Üflemeli çalgılarZurna: Türkiye’nin birçok yerinde kullanılan, tahta, metal ve kamış kullanarak yapılan, yüksek sesli, bu yüzden büyük davul ile birlikte çalınan, yine bu yüzden açık havada kullanıma uygun, nefesli saz çeşididir. Türkiye’de olduğu gibi Fas’tan Çin’e kadar uzanan iklim kuşağındaki her ülkede kullanıldığı da bilinmektedir.

Sipsi: Nefesli çalgılar grubundan bir Türk halk müziği çalgısı. Kabak kemane gibi, Teke yöresi gurbet havası açışlarında sık duyulur. Başta Burdur olmak üzere, Fethiye’den kuzeye doğru Denizli’ye kadarki bölge içerisinde sıkça kullanılan yöresel bir müzik aletidir. (Resim: Sipsi)

Tulum: Anadolu’nun kuzeydoğusunda Rize, Artvin, Gümüşhane, Ardahan, Erzurum illerinde ve çok yakın zamana kadar Sivas’ın Karadeniz bölgesindeki Suşehriovasındaki ilçelerinde ve aynı bölgede yer alan, aynı kültüre sahip Şebinkarahisar da kullanılan nefesli bir halk çalgısının adıdır. Trakya bölgesi, Balkan yarımadası ve İskoçya’da kullanılan gaydadan en önemli farklı pes sesleri kontrol edebilen boruya sahip olmamasıdır.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ