Solunum nedir? Solunum sistemi organları ve işlevleri

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Solunum nedir? Solunum sistemi organları ve işlevleri

Bir nefestir hayat. Soluk alıp veririz yaşamak için. Peki, solunum nedir? Solunum nasıl gerçekleşir? Solunum sistemi nasıl çalışır?..

Solunum Nedir?

Kan hücrelere besin ve oksijen taşır. Hücrelerde taşınan bu besinler oksijenle yakılır. Besinlerin bu şekilde oksijenle birleşerek enerji açığa çıkarması olayına solunum denir. Solunum olayı sonucunda su, karbondioksit gibi atık maddeler açığa çıkar. Oluşan enerji vücutta kullanılır. Su ve karbondioksit ise dışarı atılır. İnsanlarda solunum olayı, göğüs ve akciğerlerin daralıp genişlemesiyle sağlanır. Bu olay, göğüs ile karın boşluğunu ayıran düz kaslardan yapılı diyafram ile kaburgalar arası kasların kasılıp gevşemesi sonucu oluşur. Dakikada 16-18 defa soluk alıp veririz.

Hücre içi solunumun denklemi;

Oksijen + Besin —> Karbondioksit + Su + Enerji

Solunum nedir? Solunum sistemi organları ve işlevleri

Solunum Sistemi Nedir?

Hücrelerimizde gerçekleştirilecek solunum olayı için gerekli oksijeni dış ortamdan alan ve karbondioksitin dış ortama verilmesini sağlayan sisteme solunum sistemi denir. Solunum sistemimizi oluşturan organlar; burun, gırtlak, soluk borusu ve akciğerlerdir. Yutak ve deri ise solunuma yardımcı organlardır.

1. Burun: Solunum sisteminin atmosfere açılan organıdır. Havanın vücuda alınmasını ve ısıtılıp nemlendirilmesini sağlar. Girintili çıkıntılı iç yapısı, salgılanan mukus ve ince kıllar ile yabancı maddeleri tutarak solunan havanın temizlenmesini sağlar. Burun aynı zamanda koku alma organıdır.

2. Yutak: Burun ve ağız boşluğunun birleştiği, yemek ve soluk borusuna açıldığı bir yol ağzı gibidir. Burun ve ağızdan alınan havanın soluk borusuna iletilmesini sağlar. Yutakta küçük dil ve bademcikler bulunur. Lokma yutulurken küçük dil geriye yatarak soluk borusunu kapatır. Bu sayede lokmanın soluk borusuna kaçması engellenir. Bu yüzdendir ki yutkunurken soluk alınamaz.

3. Gırtlak: Soluk borusunun üst kısmının genişlemiş bölümüdür. İçerisinde konuşmamızı sağlayan ses telleri ve bademcik bulunur. Gırtlak gelen havayı soluk borusuna iletir.

4. Soluk Borusu: Yaklaşık 2 cm çapında 10-12 cm uzunluğundaki soluk borusu yutak ve akciğerleri birbirine bağlar. Üst üste dizilmiş yarım yay şeklindeki kıkırdak halkalarından oluşur. Soluk borusu dördüncü sırt omuru hizasında ikiye ayrılarak bronşları, bronşlar da akciğer içerisinde dallanarak bronşçukları oluşturur. Bronşçuklar da alveol (hava keseleri) ile sonlanır. Alveoller yaklaşık 100 metrekarelik bir solunum yüzeyi oluşturur.

5. Akciğerler: Akciğerler göğüs boşluğunda bulunur. Kalple birlikte göğüs boşluğunu doldurur. Göğüs ve karın boşluğunu ayıran diyafram denilen zarın üzerindedir. Arası özel bir sıvı ile dolu iki katlı zarla çevrilmiştir. Akciğerlerin yapısı süngere benzer. Hacmi büyüyüp küçülebilir. Rengi açık pembedir. Sağ akciğer 3, sol akciğer 2 bölümden oluşur. Bu bölümlere lob denir. Kalp sol akciğere daha yakındır ve 3. lobun yerini almıştır. Bronşlar akciğerlerin içinde bronşcuklarla devam eder. Bronşçukların ucunda üzüm salkımına benzeyen alveol denilen hava keseleri bulunur. Alveoller kılcal kan damarları ile çevrilidir. Oksijen ve karbondioksit değişimi alveollerde gerçekleşir. Alveole giren havadaki oksijen kılcal kan damarlara geçer. Kirli kandaki karbondioksit de yine alveollerde tutularak dışarı verilir. Buna hücre dışı solunum denir.

Akciğerlerin çok önemli iki görevi vardır. Birincisi; dışarıdaki havayı alıp (soluk alma), hava içindeki oksijenin alveollerin etrafındaki kılcal kan damarlarına geçmesini sağlamak. İkincisi; organlardan kirli kanla gelen karbondioksiti alveollere alıp dışarı atılmasını (soluk verme) sağlamaktır.

Akciğerlerin sağlığının korunması için soluduğumuz hava, olabildiğince temiz ve nemli olmalı. Terli iken soğuğa çıkılmamalı Kapalı yerlerde fazla kalmamalı. Toz, toprak, duman (sigara akciğer kanserinin en önemli nedenidir) gibi maddeler solunum havasında bulunmamalı.

6. Diyafram: Göğüs boşluğunun alt kısmını kaplayan yassı bir kastır. Aşağı-yukarı kasılıp gevşeyerek göğüs boşluğunun hacmini değiştirir. Bu nedenle akciğerlere hava giriş-çıkışı kolaylaşır. Ayrıca göğüs kasları kasılıp gevşeyerek kaburgaların açılıp kapanmasını ve akciğerlere havanın girip çıkmasını sağlarlar. Diyafram aşağıya doğru çekilip, göğüs kasları kasıldığında kaburgalarımız yukarı kalkacağından, göğüs boşluğunun hacmi genişler. Akciğerlere hava dolar, soluk alırız. Diyafram yukarı doğru çekilip kaburgalarımızı hareket ettiren kaslar gevşek iken göğsümüzün hacmi küçülür. Bu durumda dışarıya hava verilir.

Soluk alma: Soluk alma olayında sırası ile şu olaylar gerçekleşir;

1. Kaburgalar arasındaki kaslar kasılır.

2. Diyafram kası kasılır.

3. Göğüs boşluğu genişler.

4. Akciğerler genişler.

5. Akciğerlerdeki hava basıncı düşer.

6. Oksijen alveollere kadar gelir.

Soluk verme: Soluk verme olayında sırası ile şu olaylar gerçekleşir;

1. Kaburgalar arası kaslar gevşer.

2. Diyafram kası gevşer.

3. Göğüs boşluğu daralır.

4. Akciğerler daralır.

5. Alveollerdeki karbondioksit dışarı atılır.

Soluk alıp-verme olayı kısa süreli olarak kontrol altında tutulabilmesine rağmen isteğimiz dışında işleyen bir olaydır.

7. Deri: Derinin görevlerinden biri de solunum organı olan akciğerlere yardımcı olmasıdır. Deri üzerinde bol miktarda gözenekler bulunur. Deri, ter ve dışarıdan gelen kirlerle tıkanmadığı sürece oksijen alıp karbondioksit verme görevini rahatça yapar. Bu nedenle her banyoda derinin gözenekleri açıldığından banyo sonrası rahatlanır. Gözenekler aracılığıyla alınan O2 hemen derinin altında yer alan kılcal kan damarlara geçerek vücuda dağılır. Aynı şekilde deri altındaki kılcal damarlara gelen kandaki CO2 de derideki gözeneklerden dışarı atılır.

Solunum Sistemi Hastalıkları:

Boğmaca, nezle, kızıl, kızamık, kabakulak, menenjit zatürre, çiçek, su çiçeği, verem, difteri (kuş palazı) solunum sistemi hastalıklarıdır.

Solunum sisteminin sağlığını korumak için nelere dikkat edilmeli?

- Ağız yerine burundan nefes alıp vermeye çalışılmalıdır. Burun, zararlı maddeleri tutarak diğer solunum organlarına geçişini engeller.

- Vereme karşı BCG aşısı yaptırılmalıdır.

- Dengeli beslenmeli ve düzenli olarak spor yapılmalıdır.

- Alkol, sigara gibi solunum sistemine zarar veren alışkanlıklardan uzak durulmalıdır

- Orman, göl, deniz kıyısı gibi temiz havalı yerlerde dolaşılmalıdır.

- Kalabalık, havasız ve tozlu yerlerde fazla durulmamalıdır.

- Kapalı alanlarda sık sık pencereler açılarak hava temizlenmelidir.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ