Türkiye’de Akarsular

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Türkiye’de Akarsular

Türkiye’de akarsular konusu kpss coğrafya konuları içinde yer almaktadır. Türkiye’de akarsular konusu incelenirken ele alacağımız havza, rejim, debi gibi terimler karşımıza çıkmaktadır. Bu bölümde havza terimini , Türkiye’de akarsular ve özelliklerini işleyeceğiz.

Türkiye’de Akarsular

Kpss coğrafya dersinin bu bölümünde önce ülkemizdeki akarsuları coğrafi bölgelere göre listeleyelim.

Türkiye’de Akarsular

Karadeniz Akarsuları

Yatak eğimleri, hidroelektrik enerji,aşındırma güçleri fazladır. Dar ve derin vadi içinde akmaktadır.

Kızılırmak

Yeşilırmak

Bartın Çayı

Kelkit çayı

Filyos

Doğankent çayı

Çoruh

İyidere

Fırtına deresi

Akdeniz Akarsuları

En fazla akım kış aylarındadır. Ancak Manavgat, Eşen gibi akarsular karstik kaynakla beslendiği için yaz aylarında da akımları gürdür.

Dalaman çayı

Eşen çayı

Manavgat

Aksu

Köprü

Seyhan

Ceyhan

Asi

Ege Akarsuları

Eğimi, enerji potansiyeli ve aşındırması az olan akarsulardır.Menderes çizerler ve vadi tabanları geniştir.

Bakırçay

Gediz

Büyük Menderes

Küçük Menderes

Marmara Akarsuları

Eğimleri azdır. Dolayısıyla hidroelektrik potansiyelleri azdır.

Meriç (Ergene)

Sakarya

Susurluk

Orhaneli çayı

Nilüfer çayı

Gönen çayı

İç Anadolu Akarsuları

Sel rejimi özelliği olan akarsulardır. İlkbahar en fazla akıma ulaştıkları dönemdir.

Çarşamba suyu

Porsuk

Sakarya

Kızılırmak

Samantı çayı

Doğu Anadolu Akarsuları

Kış aylarında yağışın kar şeklinde olması sonucu akımın en az olduğu dönem de kış aylarıdır.

Fırat

Aras

Kura

Karasu

Murat

Dicle

Arpaçay

Zap suyu

Güneydoğu Anadolu Akarsuları

Bu bölgede akarsular derin vadi içinde akar. Bu yüzden bölgede sulamadan direk olarak yararlanılmaz. Bu yüzden genelde baraj üzerinden sulama olur.

Fırat

Dicle

Coğrafi bölgelere göre akarsularımızın dağılışı bu şekildeydi. Şimdi Türkiye’de akarsu özelliklerine göz atalım

Türkiye’de Akarsular ve Özellikleri

Türkiye’de akarsular denge profilinden (yatak eğimi deniz seviyesine kadar yaklaşmış olan akarsular) uzaktır. Yüksek ve dağlık ülke olmamız bunun nedenidir. Ayrıca bu sebepten akarsularımızın yatak eğimleri, akış hızları, hidroelektrik enerji potansiyeli aşındırması fazladır.

Tüm bunlara dayanarak da akarsularımızda ulaşım elverişli değildir. Sadece Bartın çayı ulaşıma elverişlidir.

Ülkemizde denge profiline en yakın akarsular Kıyı Ege ve Marmara Bölgesi’nde bulunur.

Dağların kıyı çizgisine ulaşımı ve Türkiye’nin yarımada şeklinde oluşu akarsu boylarını kısa yapmaktadır.

Akarsularımızdan sulama, içme, balıkçılık, enerji üretimi ve su sporları alanlarında faydalanırız.

Ülkemizde akımlar genelde ilkbaharda en fazla seviyeye ulaşır. Sebebi kışın yağan karların erimesidir.

Çoruh, Dicle, Fırat, Aras ve Kura gibi akarsular ülkemiz sınırları içinde doğup, sınır dışındaki ülkelere dökülür.

Asi ve Meriç nehri sınırlarımız dışında doğup ülkemizden geçerek denize dökülür.

Yağış rejiminin düzensiz olması ve yağış biçimleri, ülkemizde akarsu rejimlerinin düzensiz olmasını sağlamıştır.

Akarsu havzalarımızda ne kadar endüstriyel kuruluş varsa o bölgenin akarsuları daha kirlidir.

Genelde doğu batı yönlü akışlar vardır.

Ege bölgesinde yatak eğimleri az olduğu için menderesler oluşur. Mendereslerin akış hızı, aşındırması, enerji potansiyelleri azdır. Yana doğru aşındırma ve biriktirme ise fazladır.

Sınırlarımız içinde en büyük akarsu Kızılırmak, sınır dışını da katarsak en büyük akarsu Fırat’tır.

Meriç Nehri Yunanistan ile, Aras Nehri de Ermenistan ile sınır olma özelliği taşıyan akarsularımızdır.

Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgesi’nde yatak eğimleri fazladır. Bu yüzden akarsular derin vadiler şeklinde akar. Bu şekilde derin vadide akan akarsularımızda taşkınlar olmaz. Ancak Meriç Nehri bu özelliklerde olmadığı için hemen hemen her sene taşıyor.

Havza

Kpss coğrafya Türkiye’de Akarsular konusunda yer alan havza kavramı, bir akarsuyun kolları ile birlikte kapladığı alanı belirtir. Eğer akarsu denize ulaşabiliyorsa buna açık havza denir. Eğer akarsu denize ulaşamayıp başka bir yerde son buluyorsa buna da kapalı havza denir.

Türkiye’de Açık Havzalar

Kızılırmak

Yeşilırmak

Seyhan

Ceyhan

Asi

Bakırçay

Gediz

Türkiye’de Kapalı Havzalar

Tuz Gölü (Yağış olmadığından)

Konya Kapalı Havzası (İklim ve yer şekillerinden)

Van Gölü (Yer şekillerinden)

Aras ve Kura (Hazar Gölü’ne döküldüklerinden)

Göller yöresindeki Burdur, Acıgöl, Salda Gölü ve Yarışlı Gölü kapalı havzaları (Karstik arazi yapısı ve yer şekillerinden dolayı)

En geniş kapalı havzalar İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesi’ndedir.

Ülkemizde yer alan akarsu havzalarının alanları genelde dardır. Bunun başlıca sebebi ülkemizin yer şekilleri ve yarımada şeklinde olmasıdır.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ