İlk Türk Devletlerinde Devlet Yönetimi

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

İlk Türk Devletlerinde Devlet Yönetimi

1. Ünite: Türklerde Devlet Teşkilatı, 3. Ünite: İlk Türk Devletleri 

Eski lise 1 müfredatında yer alan yeni müfredatta ise daha çok konu içlerine serpiştirilen İlk Türk Devletlerinde Devlet Yönetimi konusu aynı zamanda lise 3 tarih dersi Türklerde Devlet Teşkilatı ünitesi içinde yer almaktadır.

DEVLET YÖNETİMİ

A) DEVLET: İslamiyet’ten önce Türkler devlete İL ya da EL demişlerdir.

Hükümdarların Ünvanları: Türkler Hükümdarlarına Şanyü, Tanhu, Kağan, Han, Yabgu, İlteber, İdi-kut, Erkin benzeri ünvanlar vermişledir.

Türk Hükümdarlarının Tahta Çıkışı Tarih Boyunca Kaç Değişik Şekilde Meydana Gelmiştir ?

1- Hanedan üyeleri aralarında politik ve askeri mücadeleyi galip iştirak eden hükümdar olarak tahta çıkıyordu. (En sık rastlanan vaziyet )

2- Hükümdarın rakipsiz aday olması (Bu vaziyette taht dövüşü olmadan başa geçiyordu.)

3- Tercih Usulü (Kengeş, toy ya da kurultay olarak bilinen devletin ileri gelenlerinden ortaya iştirak eden parlamentonun toplanarak hanedan azalarından bir tanesini tahta geçirmesi.)

4- Ekber ve Erşed (En ihtiyar ve Yetişkin ) olanın başa geçmesi. (Bu metot III. Ahmet zamanından bu yana yalnızca Osmanlı Devletinde uygulanmıştır.)

Hakanın Görevleri: Hükümdarlık güç ve yetkilerini Tanrıdan ( Tengri ) alan hakanların önde iştirak eden misyonu , milletini refah ve sulh arasında bağımsız olarak yaşatmaktı. Bununla birlikte ülke genelinde asker toplamak, silahlı gücü idare etmek, devletin üst meclisini yönetmek, hakanın vazifeleri arasındaydı.

Hükümdarlık Alametleri: Türk devletlerinde kağan, idare etme yetkisi ve devlet başkanı sıfatını vurgulayan bir takım simgelere sahipli. Bunlar otağ (kağan çadırı), taht, tuğ (bayrak), davul ve sorguç (serpuş)’tur. Kağan’ın belli vakitlerde devlet ileri gelenlerine ve halka, törenlerde resmî ziyafet vermesi hükümdarlık gereğiydi.

Hatun (Katun): Hakanın eşine katun denirdi. Türk devlet idaresinde katun da laf sahibiydi. Savaşlarda hakanın yakınında bulunan katun, devlet adamı benzeri eğitilir ve yetiştirilirdi. Böylelikle devlet yönetimi ve komşu devletler ile ilgili haber sahibi olabilir , gerek duyulduğunda devlet başkanlığı yapar, elçi ağırlar ve devlet meclisine katılabilirdi

Veliaht: Hakanın ölümünden ardından onun mahaline geçtiğimiz veliahtın kocaman erkek çocuk olması gerekmezdi. Tahta geçecek bireyin genellikle yararlı ve oldukça başarılı olabilecek yeteneğe sahip bir hanedan azasi olması, ön tasarıda tutulmuştur. Bununla Birlikte veliaht minik yaşta ise, amcasının tahta geçmesi olası olabiliyordu.

DİKKAT : Yaradan aracılığıyla hakana verildiği tahmin edilen yönetme hakkının kan aracılığıyla hakanın tüm evlatlarına da geçtiği düşüncesi, her prensin ( tegin ) tahtta hak argüman etmesine yol açabiliyordu. Bu suretle kardeşler aralarında doğan taht rekabeti, kudretli iştirak eden tarafın kağan meydana gelmesine kadar sürerdi. Fakat bu müsedeleler devletin zayıflaması, üstelik parçalanmasına dahi yol açabilmektedir.

Kimler Türk devletlerinde Hükümdar Olabilirdi?

Hanedandan üyesi (kut sahibi) tüm erkeklerin hükümdar olma hakları vardı. (Kardeşler, kardeş çocukları, amca, amca çocukları ve öbür hanedan üyeleri.)

Kut Anlayışı Ne Demektir?

Türkler devleti yönetme yetkisinin YARADAN (GÖKTENGRİ)aracılığıyla verildiğine inanıyorlardı. Yaradan aracılığıyla verilen bu yönetme hakkına KUT diyorlardı. KUT’un kan yöntemiyle hükümdarın tüm oğullarına geçtiğine inanıyorlardı.

Kut Anlayışı Türk Devletlerini Ne Türlü Etkilemiştir?

Bütün hanedan üyelerinde KUT olduğundan kendine politik ve askeri yönden güvenen kişi TAHT KAVGASINA girebiliyordu. Bu vaziyet Türk devletlerini ya iç savaş neticesi istikrarsızlığa, veya ayrılmaya götürüyasker.

NOT: Türk töresinde ana-babaya itaat esas olmasına nazaran , hükümdar bunun dışarısında tutulmuştur. Devletin devamı için baba – erkek çocuk ya da kardeşlerin birbirleriyle mücadelesi normal karşılanmıştır. Zira bu sayede en kuvvetli ve en kabiliyetli kişi devletin başına geçecektir.

İkili Yönetim (Çifte Krallık) Nedir?

Türk devletlerinde hükümdar yönetimi kolaylaştırmak için ülkeyi SOL(Doğu) ve SAĞ(Batı) olmak üzere ikiye ayırırdı. Ortada (Merkezde) ise asıl hükümdar bulunurdu. Sağ ve Solda ise Hanedan azalarından YABGU’lar bulunurdu.

Eski Türklerde politik teşkilatlanmanın en üst kademesini “İL” ortaya getiriyordu.

Bodun’lar ve Boy’ların merkezden idare edilmesi yardımıyla İl’de birleşmiş olan milletçe , “töre” olarak bilinen ortak yönetimsel ve hukuksal düzenle yönetilirdi. Demek ki Türk”il”i yurdu savunan , milleti huzur ve sulh arasında yaşatan bir politik kuruluştur.

Türk şehrinin nitelikleri şu şekilde özetlenebilir:

1-İSTİKLAL

Bu konuda Asya Hun Devlet meclisindeki şu konuşma (Çin yıllıklarından alıntıdır) Türklerin özgürlük hakkındaki tüm savını kısacası özetler:

“İstiklale karşın hayranlık işitmek ve bağlı olmayı surat kızartıcı saymak bizim geleneğimizdir. Atalarımızdan toprakla birlikte devr aldığımız devletimizi; Çin ile uzlaşmak pahasına feda edemeyiz. Mücadele edecek savaşçılarımız şuan varken devletimizi korumalıyız “.(Çiçi’nin konuşması M.Ö.58)

2-ÜLKE

Yine bu madde şu harika örnekle açıklanabilir:

Asya Hun Tanhu’su Motun, komşu Tung-Hu’ların vergi olarak at ve bayan istemelerine pek itiraz etmemişti. Fakat devlet arazisi isteğiyle karşılaştığı zaman,devlet meclisinde, toprağın devletin temeli olduğunu, kendisininsinin kimseye arazisini terk et demeye yetkisinin var olmadığını söylemişti. (MÖ.209)

3 – HALK

Halk deyiminin eskiyen Türkçe karşılığı “KÜN” idi.

Özel mülkiyet kişi haklarının ve hürriyetin teminatıdır. İnsan kişisel mülke sahip olup onu arzu ettiği gibi kullanabilir.

4-TÖRE

Türk devletinde halkın hak ve hürriyetini istemesi tabii idi. Halkın bu talebi , törenin uygulanmasıyla karşılanıyordu. Töre, eskiyen Türk yaşamını tertip eden hukuksal kuralların bütünüydü.

B) MECLİS VE HÜKÜMET: Türk Meclislerine TOY, KENGEŞ ya da KENGEŞ denilirdi.

Kengeş’te devletin ana meseleleri görüşülür, hükümdarın ölümü, savaş ya da ulusal felaketlerde kengeş toplanırdı.

AYGUCI : Devlet başkanı (başbakanımız)

BUYRUK : Bakan

TAMGACI: Dış politika işlerini yürüten görevliler

Eski Türk devletlerinde öbür devlet görevlileri şunlardı:

TİGİN: Hükümdar çocukları (Tekin)

ŞAD : Öbür Hanedan mensupları

İlk Türk Devletlerinde Devlet Yönetimi

Bunların dışarısında İnal, inanç, tarkan, bağa , tudun, çor, külüğ, apa, ataman benzeri devlet görevlileri de vardı.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ