Atmosferin katmanları nelerdir?

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Atmosferin katmanları nelerdir?

Atmosferin katmanları ve özellikleri nelerdir?..

Yer çekiminin etkisiyle dünyayı saran gaz ve buhar tabakasına atmosfer denir.

Atmosferi oluşturan gazlar genellikle gezegenin iç katmanlarından yanardağ etkinliğiyle ortaya çıktığı gibi gezegenin tarihi boyunca dünya dışı kaynaklardan da beslenmiştir.

Atmosferdeki gazların % 78’ini azot % 21’ini ise oksijen oluşturur. Kalan %1’lik bölümü ise karbondioksit, neon, helyum, kripton, ksenon, hidrojen gibi gazlar oluşturmaktadır.

Atmosferde bulunan gazlar üç grupta incelenebilir;

- Atmosferde devamlı bulunan ve çoğunlukla miktarları değişmeyen gazlar (azot, oksijen ve diğer asal gazlar)

- Atmosferde devamlı bulunan ve miktarları azalıp çoğalan gazlar (karbondioksit, su buharı, ozon)

- Atmosferde her zaman bulunmayan gazlar (kirleticiler)

Atmosfer yeryüzündeki canlılar için koruyucu bir perde görevindedir. Gündüz Güneş’in sıcağını, gece de Uzay’ın soğuğunu önleyerek yeryüzündeki sıcaklığın dengelenmesini sağlar.

Atmosferin katmanları, yeryüzünü çevreleyen ve her birinin işlevi farklı olan gaz katmanlarıdır. Toplamda 5 ana katmandan oluşur. Ozonosfer ve İyonosfer ara katmanlardır.

Temel katmanlar (alçaktan yükseğe) aşağıdaki şekilde sıralanırlar: Troposfer, Stratosfer, Mezosfer, Termosfer, Ekzosfer

Troposfer

Atmosferin yere temas eden en alt katmanıdır. Gazların en yoğun olduğu katmandır. Ekvator üzerindeki kalınlığı 16–17 km, 45° enlemlerinde 12 km, kutuplardaki kalınlığı ise 9–10 km’dir.

Katman kalınlığının ekvatorda ve kutuplarda farklılık göstermesinin nedeni, ekvatorda ısınan havanın hafifleyerek yükselmesi ve merkezkaç kuvvetinin bulunması, kutuplarda ise havanın soğuyarak çökmesi ve merkezkaç kuvvetinin bulunmamasıdır.

Yani bu değişikliklerin sebebi sıcaklık farklılıkları ve merkezkaç kuvvetinin etkisidir.Atmosferin katmanları

Stratosfer

Troposferden itibaren 50 km yüksekliğe kadar uzanır.

Yatay hava hareketleri (rüzgarlar) görülür. Su buharı bulunmadığı için dikey hava hareketleri oluşmaz.

Yalnızca yatay hareketlerin oluşması da diğer tabakalar ile stratosfer arasında bu katmandan kaynaklanan bir taşınım olmamasına sebep olur.

Bu durum çok tehlikeli olabilir; çünkü diyelim ki bir yanardağın patlamasından ortaya çıkan küller troposferi aşıp stratosfere ulaşırsa burada birikir ve kalıcı bir kirlilik oluşturur.

Mezosfer

Stratosferden itibaren 80 km yüksekliğe kadar uzanır. Küçük boyutlu gök taşları bu katmanda sürtünmenin etkisiyle buharlaşarak kaybolur. Ozonosfer ve Kemosfer olarak iki kısımdan oluşmaktadır.

Ozonosfer: Bu tabakada ozon gazları bulunur. Güneşten gelen zararlı ultraviyole ışınlar, ozon gazları tarafından tutulur. Bundan dolayı canlılar için koruyucu katmandır.

Kemosfer: Zararlı ışınların tutulması az miktarda burada da görülür. Ayrıca gazların iyonlara ayrılmaya başladığı yerdir.

Termosfer

Mezosferden itibaren 640 km yüksekliğe kadar uzanan katmandır.

Bu katmanda güneş ışınları yoğun olarak hissedilir. Sıcaklık güneşin etkisine göre 200 ile 1600°C’dir.

Bu katmanda gazlar iyon halinde bulunur ve iyonlar arasında elektron alışverişi oldukça fazladır. Bu nedenle haberleşme sinyalleri ve radyo dalgaları çok iyi iletilir.

Ekzosfer

Atmosferin en üst katıdır. Az miktarda hidrojen ve helyum atomlarından oluşur. Kesin sınırı bilinmemekle birlikte üst sınırının yerden yaklaşık 10.000 km yükseklikte olduğu kabul edilmiştir.

Bu katmandan sonra artık bir sınır olmadığı için boşluğa geçiş başlar. Yapay uydular bu katmanda bulunurlar, yer çekimi çok düşüktür ve gazlar çok seyrektir.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ