Türkiye’nin Coğrafi Konumu

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Türkiye’nin Coğrafi Konumu

Herhangi bir yerin Dünya üzerindeki bulunduğu alanı belirlemek için coğrafi konum kavramı kullanılır. Peki ülkemizin Dünya üzerinde yer aldığı alan neresidir? Ülkemiz orta kuşakta, 26-45 derece doğu meridyenleri ve 36-42 derece kuzey paralelleri arasında, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının biribirine yaklaştığı yerde, doğu ve batı kültürleri arasında yer alır. Şimdi ülkemizin Dünya üzerindeki yerini daha detaylı anlatalım ve konuyu açıklamış olalım.

Öncelikle coğrafi konum ikiye ayrılır. Bunlar;

– Matematik (mutlak) konum

– Özel konum

Matematik konum paralel ve meridyenlere göre ifade edilir.Türkiye başlangıç meridyenine göre (İngiltere’nin başkenti Londra’nın Greenwich kasabasından geçer.) Doğu Yarım kürede, başlangıç paraleline göre ise Dünya’yı tam orta noktasından ikiye bölen en büyük paralelin (Ekvator’dan geçer.) kuzeyinde yer aldığı için Kuzey Yarım Kürede yer almaktadır.Buna göre Türkiye’nin en uç noktaları, en doğusu-Iğdır-Aralık, en batısı-Çanakkale-Gökçeada, en kuzeyi-Sinop-İnceburun, en güneyi-Hatay-Yayladağı’dır.

Paralellerin (Enlemleri) Özellikleri;

– Başlangıç paraleli Ekvator’dur ve başlangıç derecesi sıfırdır.

– Paraleller batı-doğu doğrultusunda çizilen hayali çizgilerdir.

– Dünya’nın yapısı geoit olduğu için paralellerin çevre uzunlukları kutuplara doğru azalır.

– Ekvator’dan kutuplara gidildikçe yer çekimi artar, çizgisel hız azalır.

– İki paralel arası 111 km’dir.Türkiye’nin en güneyi ile en kuzeyi arası kuş uçuşu uzaklığı 42-36=6, 6*111=666 km’dir.

– Ayrıca 23 derece 27 dakika noktasında yengeç ve oğlak dönenceleri vardır.Bu noktalar güneşin dik açıyla geldiği son noktadır.Bu sebeple Ekvator (sıfır derece) ile yengeç yada oğlak dönencesi arası tropikal kuşak adı verilir.Yengeç dönencesi kuzey yarım kürede, Oğlak dönencesi ise güney yarım kürededir.

– 66 derece 33 dakika noktası Kuzey yada Güney kutup dairesi , 90 derece ise Kuzey yada Güney kutup noktası olarak geçmektedir.

– Yengeç dönencesi ile Kuzey Kutup Dairesi arasına Orta kuşak adı verilir ve Türkiye burada yer almaktadır.

– Paralellerden dolayı Türkiye’nin güneyinden kuzeyine gidildikçe cisimlerin gölge boyu, aydınlanma süresi, gece-gündüz süre farkları ve süreleri, tan süresi ve gurup süresi değişir.

Meridyenlerin (Boylamların) Özellikleri;

– Meridyenler kuzey-güney doğrultusunda uzanan çizgilerdir.

– Başlangıç meridyeni İngiltere’den (Londra-Greenwich) geçer ve 0 derecedir.

– İki meridyen arasındaki mesafe Ekvator’dan kutuplara gidildikçe azalır ancak aralarındaki 4 dakikalık süre farkı değişmez.

– Türkiye’nin en doğusu ile en batısı arasında 45-26=19, 19*4=76 dakikalık zaman farkı vardır. Dünya batıdan doğuya doğru döndüğü için doğu saat olarak ileridedir.

Özel konum ülkelerin kıtalara, komşulara, denizlere, boğazlara ve geçitlere, yer şekillerine göre özelliklerini ifade eder. Türkiye Asya, Avrupa ve Afrika’nın birbirine yaklaştığı, Akdeniz, Ege ve Karadeniz ile üç tarafı denizlerle çevrili yarımadadır. İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahiptir. Ortalama yükseltisi 1132 m olan dağlık bir ülkedir.

Türkiyenin Coğrafi Konumu nedir?

Türkiye'nin Coğrafi Konumu ve Özellikleri Türkiye Kuzey Yarım Küre'de, eski dünya karalarının birbirine en çok yaklaştıkları stratejik bir bölgede yer alır. Buna bağlı olarak matematiksel ve özel konumu ülkenin sosyal, politik ve ekonomik durumu üzerinde etkili olmaktadır. 

Türkiyenin Coğrafi Konumu hakkında bilgiler

Türkiye’nin Coğrafi Konumu ve Özellikleri 

Türkiye Kuzey Yarım Küre’de, eski dünya karalarının birbirine en çok yaklaştıkları stratejik bir bölgede yer alır. Buna bağlı olarak matematiksel ve özel konumu ülkenin sosyal, politik ve ekonomik durumu üzerinde etkili olmaktadır. 

Türkiye’nin Matematiksel Konumu Türkiye 36° - 42° Kuzey enlemleri, 26°-45° Doğu boylamları arasında yer alır. Buna bağlı olarak; Türkiye dört mevsimin belirgin olarak yaşandığı ılıman kuşakta yer alır 

Güneş ışınları yıl içinde düz zeminlere dik gelmez. Bu nedenle yatay düzleme dik duran cisimlerin gölge boyları sıfır olmaz. 

Ülkenin doğusu ile batısı arasında 76 dakikalık zaman farkı vardır. 

Türkiye’nin Özel Konumu Türkiye’nin eski dünya karaları olan Asya ve Avrupa kıtalarında toprakları bulunur. Üç tarafı denizlerle çevrili yarımada özelliği taşır. Ortalama yüksekliği fazla olup (1130 m), yükseklik batıdan doğuya doğru artar. Yakın jeolojik zamanda oluştuğundan kırıklı arazisi fazladır. Bu nedenle tektonik depremler sık görülür. Maden çeşitleri fazladır. Ortadoğu ve Asya petrollerine yakınlığı, boğazlara sahip olması jeopolitik önemini artırır. Türkiye’yi Çevreleyen Denizler 

Karadeniz Sularının Özellikleri Karadeniz, bol su taşıyan akarsularla beslendiğinden ve bol yağışlı bir bölgede bulunduğundan su seviyesi yüksektir. Bulunduğu enlem nedeniyle suların sıcaklığı Akdeniz sularına göre daha düşüktür. Derinlerde kükürtlü hidrojen gazının bulunması, 200 m’nin altındaki derinliklerde deniz canlılarının yaşamını engeller. Tuzluluk oranı, %o 18’dir. 

Akıntılar Karadeniz’in su seviyesinin yüksek ve tuzluluk oranının düşük olması nedeniyle Karadeniz’den Marmara Denizi’ne doğru bir üst akıntı bulunmaktadır. Marmara Denizi’nden de Karadeniz’e doğru alt akıntı bulunur. 

Kıyı Tipi Karadeniz’in Anadolu kıyıları, dağlar kıyıya paralel uzandığından genellikle dik ve yüksek kıyılar şeklindedir. Boyuna kıyı tipi özelliğindedir. Bu nedenle, Anadolu kıyılarının gerçek uzunluğu ile kuş uçuşu uzunluğu arasındaki fark azdır. 

Marmara Denizi 

Sularının Özellikleri Marmara Denizi sularının özelliği bakımından, Akdeniz ile Karadeniz arasında bir geçiş özelliği gösterir. Karadeniz’den olan üst akıntı nedeniyle yüzeyde %o 23 tuzluluk oranı, Akdeniz’den olan alt akıntının etkisiyle derinlerde %o 36 civarındadır.  Akıntılar Akdeniz’in tuzlu suları alt akıntı ile Karadeniz’in az tuzlu suları ise üst akıntı ile Marmara Denizi sularına karışır.  Kıyı Tipi Marmara Denizi kıyılarında birden fazla kıyı tipi görülmektedir. Örneğin, İstanbul ve Çanakkale Boğazı kıyılarında ria kıyı tipi, İzmit-Yalova arasında enine kıyı tipi, kuzey kıyılarında limanlı kıyı tipi görülür. 

Ege Denizi 

Sularının Özellikleri Sularının özellikleri bakımından Akdeniz’e benzerlik gösterir. Tuzluluk oranı, Ege Denizi’nin kuzeyinde yaklaşık %o33, güneyinde ise yaklaşık %o 37 dir.  Akıntılar Akdeniz’in tuzlu suları alt akıntı ile Ege Denizi sularına karışmaktadır. Karadeniz’den iseEge Denizi’ne doğru üst akıntı bulunmaktadır. Kıyı Tipi Ege Denizi’nin Edremit – Kuşadası arası, dağlar kıyıya dik uzandığından enine kıyı tipindedir. Güneybatı Anadolu kıyıları ise (Bodrum, Marmaris, Datça) ria tipi kıyılardır.  Akdeniz Sularının Özellikleri Akdeniz sularının sıcaklığı diğer denizlerimizden daha yüksektir. Bulunduğu enlem nedeniyle sıcaklık ve buharlaşma fazladır. Buna bağlı olarak, tuzluluk oranı %o 36 ilse %o 39 arasında değişir.  Akıntılar Akdeniz’in çok tuzlu yoğun suları dip akıntı ile Marmara Denizi’ne ulaşır.  Kıyı Tipi Akdeniz’in Anadolu Kıyıları genlikle boyuna kıyı özelliğindedir. Finike – Kaş arasında Dalmaçya kıyı tipi görülür. Türkiye’nin Sınırları ve Komşuları Türkiye’nin kara ve deniz sınırlarının toplam uzunluğu yaklaşık 11.000 km’dir. Burada Türkiye’nin kara sınırları ve komşuları incelenecektir. 

Sınırları Türkiye’nin kara sınırları yaklaşık 2753 km’dir. Irak ve İran sınırları doğal sınır özelliği taşımaktadır. Diğer sınırlarımız yer yer bazı engellerden geçseler bile büyük çoğunluğu politik sınır özelliğindedir. En uzun sınırımız 877 km’lik Suriye, en kısa sınırımız 18 km’lik Nahçıvan sınırıdır. 

Komşuları Asya ile Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan bir köprü özelliğindeki Türkiye, Asya’da Gürcistan

Türkiye'nin Konumu

Matematik Konumu ve Etkileri

Türkiye, Kuzey Yarım Küre’de, 36-42 derece kuzey enlemleriyle 26-45 derece doğu boylamlarında arasında yer alır. Bu durumu ülkenin kutuptan çok Ekvator’a yakın olmasına ve ılıman kuşakta bulunmasına neden olmuştur. Bu durum, Türkiye’nin iklimi üzerinde etkili olmaktadır. Onun için Türkiye’nin iklimi ne kutup bölgelerindeki kadar soğuk, ne de ekvatoral bölgedeki kadar sıcak ve yağışlıdır.

Türkiye, 36° - 42° Kuzey paralelleri ile 26° 45° Doğu meridyenleri arasında yer alır. Diğer bir ifadeyle, Türkiye Ekvator’un kuzeyinde ve Greenwich’in doğusunda bulunan bir ülkedir. Türkiye’nin matematik konumunun sonuçları şöylece sıralanabilir:

- Doğu - batı istikametinde 76 dakika yerel saat farkı bulunur. 

- Aynı anda tek ortak saat kullanılır. Çünkü doğu - batı yönünde fazla geniş değildir. 

- Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla gelmez. 

- İki meridyen arası uzaklık yaklaşık olarak 85 - 86 km dir. 

- Orta kuşakta yer alır. 

- Mevsimler belirgin olarak görülür. 

- Kışın cephesel yağışlar fazladır. 

- Güneyden kuzeye gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısı küçülür. 

- Güneyden kuzeye gidildikçe cisimlerin gölge boyu uzar. 

- Güneyden kuzeye gidildikçe gece - gündüz süreleri arasındaki fark artar. 

- Kuzeyden esen rüzgârlar sıcaklığı düşürürken, güneyden esen rüzgârlar sıcaklığı yükseltir. 

- Dağların güney yamaçları daha sıcaktır. Buna bağlı olarak güney yamaçlarda yerleşmeler fazladır

Özel Konum ve Etkileri

Türkiye özel konum bakımından çok çeşitli özelliklere sahiptir. Bunlar aşağıdaki başlıklar halinde belirtilir.

- Asya, Avrupa ve Afrika kıt’alarından oluşan ve Dünya Adası olarak isimlendirilen kara parçaları arasında menteşe durumundadır. Doğu ile batıyı, kuzey ile güneyi birbirine bağlar.

- Türkiye dünya üzerinde iki kıtada toprakları bulunan üç ülkeden (diğerleri Rusya Federasyonu ve Mısır’dır) biridir.

- Kafkas, balkan ve Orta Doğu ülkeleri arasındadır.

- Doğu Akdeniz’de bir yarım ada durumunda olup üç tarafı denizlerle çevrilidir.

- İstanbul ve Çanakkale boğazlarıyla Ege denizi üzerinden Akdeniz’e, oradan da okyanuslara bağlantısı vardır. 

Türkiye çok çeşitli yönlerden bir köprü görevi yapar:

- Asya ile Avrupa Kıt’aları arasında, 

- Avrupa ülkeleriyle Orta Doğu ülkeleri arasında,

- Batı ile Doğu ülkeleri arasında,

- Müslüman ülkeleri ile Hristiyan ülkeleri arasında,

- Sanayi ülkeleri ile petrol ve tarım ülkeleri arasında,

- Doğu kültürü ile Batı kültürü arasında,

- Serbest ekonomi düzeni uygulayan ülkelerle devletçi ekonomi düzeni uygulayan ülkeler arasında köprü görevi yapmaktadr.

Türkiye Asya ile Avrupa kıt’alarında bulunan sekiz ülke ile sınır komşusudur. Türkiye biri büyük (Anadolu) diğeri küçük (Trakya) iki yarımadadan oluşan bir ülkedir. Dünya üzerinde sayılı ülke, bu kadar çok ülkelerle sınır komşusudur. Çok ülkeyle sınır komşusu olmak, jeopolitik yönden olumsuz bir özelliktir. Ayrıca bu sınırların uzun olması ve topoğafik engellerin bulunmaması da Türkiye için sorunlar yaratmaktadır.

TÜRKİYE’NİN SINIRLARI

Bugünkü milli sınırlarımızın başlıca özelliklerini genel olarak şöyle özetlenebilir: 

1. Deniz ve kara toplam uzunluğu 11.086 km dir. Bunun 8333 km si (%75.7) deniz sınırları, 2753 km si ise (%24.3), kara sınırlarından oluşur.

2. Sınırlarının uzunluğu bakımından Türkiye, dünyanın en uzun sınırlı ülkeleri arasında yer alır.

3. Türkiye kıyılarının büyük bölümünü Anadolu kıyıları oluşturur. Örneğin 8333 km lik toplam kıyı uzunluğunun sadece 786 km si (%9.4) Trakya ve 1067 km si (%12.8) adaların kıyı uzunluklarıdır. Oysa, Anadolu kıyılarının toplam uzunluğu 6480 km yi bulur.

4. İran sınırımız dışındaki kara sınırlarımız hemen tümüyle yakın tarihimizde belirlenmiştir.

5. Kara sınırlarımızda coğrafi anlamda, sadece İran Irak sınırları dogal sınır niteliği taşımaktadır. Diğerleri ise yer yer bazı engellerden geçmekle birlikte çoğunlukla yapay sınır niteliği taşırlar.

6. Sınırlarımızın bazıları (İran, Irak ve Yunanistan sınırlarında olduğu gibi) tamamen politik sınırlar olup Türk nüfusunun bütünlüğünü bölmüşlerdir. Örneğin, İran sınırı Güney Azerbaycan’ı, Irak sınırı Musul-Kerkük-Erbil ve dolaylarında Türklerin yaşadığı yerleri, Yunan sınırı ise Batı Trakya’yı Anadolu Türklerinden ayırmaktadır. 

Türkiye’nin sekiz komşusu vardır. Bunları bulundukları bölgelere göre üç grupta toplayabiliriz

Balkan Ülkeleri

1. Yunanistan: 212 km lik uzunluğa sahiptir. Sınır Meriç Irmağının ağız kısmında başlar ve Türkiye-Yunanistan ve Bulgaristan sınırlarının kesişme noktasında son bulur.

2. Bulgaristan: 269 km lik uzunluğa sahip olan Bulgaristan sınırı Meriç ırmağının Türkiye girişinden başlar ve Karadeniz kıyılarında son bulur.

Kafkas Ülkeleri

1. Gürcistan: 276 km olan sınır Sarp Köyünden başlar ve Türkiye-Gürcistan ve Ermenistan kesişmesinde biter.

2. Ermenistan: Genel olarak Arpaçay ve Aras vadisini izleyerek Nahcivan-Türkiye sınırında biter.316 km uzunluğundadır.

3. Azerbaycan: Azerbaycan kendisine bağlı Nahcivan Özerk Cumhuriyeti vasıtasıyla Türkiye’ye komşudur.Türkiye-Nahcivan sınırı sadece 18 km uzunluğundadır.

Orta Doğu Ülkeleri

1. İran: Aras’ın ülkemizden ayrıldığı yöreden başlar ve Türk-İran-Irak sınırlarının kesişme noktasında biter.454 km uzunluğundadır.

2. Irak: Türkiye-İran sınırının bitiminden başlayarak Türkiye-Suriye-Irak kesişim noktasında biter.331 km uzunluğundadır.

3. Suriye: 877 km olan bu sınır kara sınırlarımızın en uzunudur edinmek istediğiniz bir konuya geçebilirsiniz..

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ