Anlatmaya Bağlı Metinlerin Benzer ve Farklı Yönlerden Karşılaştırılması

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Anlatmaya Bağlı Metinlerin Benzer ve Farklı Yönlerden Karşılaştırılması

9.sınıf Türk edebiyatı ders müfredatında yer alan anlatmaya bağlı metinler (masal, hikaye, destan, halk hikayesi, mesnevi) ile ilgili Türk dili ve edebiyatı öğretmeni Cemal Aksoy'un hazırladığı inceleme yazısı aşağıdadır. Bu yazımızla birlikte anlatmaya bağlı metinleri benzerlik ve farklılık ilişkisine göre incelemiş olduk. Anlatmaya bağlı metinlerin özelliklerini aşağıda bulabilirsiniz.

Zihniyet

Gelenek

Konu

Dil

Yapı

Kişiler

Destan

Savaşçılık, kahramanlık ve ulus olma bilinci

Destanlar, ezgili olarak bir ozan tarafından söylenir.

Savaş, kahramanlık ve göç gibi doğal afetler

Saf ve duru bir Türkçe

Manzum olarak yazılan eserlerdir.

Sıradan insanlara yer verilir ancak başkahramanlar genellikle normalüstü özelliklere sahiptir. Çok güçlü, çok cesur kişiler olaylara yön vermektedir.

Masal

Çocuklara ahlaklı ve erdemli olmayı öğretir.

Kendine özgü bir anlatım geleneği vardır. Sözlü edebiyatın ürünlerinden biridir.

İyilik, doğruluk, adalet, saygı, sevgi paylaşma gibi evrensel konuları işler.

Sade ve yalın bir dil kullanılır. Anlatımda tekerlemelere yer verilir.

Düzyazı biçiminde yazılır.cemalaksoy.org

Olağanüstü kişiler, devler, periler, cinler…

Mesnevi

Dini ve din dışı aşk, tasavvuf konuları önem taşır.

Mesneviler divan şiiri geleneğine  bağlı kalınarak yazılır.

Aşk hikayeleri, kahramanlık, tasavvuf, didaktik konular

Aşır, süslü, sanatlı bir dil

Beyit nazım birimi aa/bb/cc… kafiye şeması ile yazılır.

Genellikle sembolik karakterler kullanılır. Tarihi ve mitolojik kahramanlar

Halk Hikayesi

Toplumdaki maddi ve sosyal dengesizlikler ve bu eşitsizlik ortamı içinde yaşanan aşkları yıkıcı etkileri

Destanlar gibi ezgili okunur. Aşıklar ve saz şairleri halk hikayelerini ezbere ve dramatize ederek okur. Aşıklık usta-çırak ilişkisiyle devam eder.

Aşk, ayrılık, gurbet, zengin-fakir ayrımı, ilahi aşk gibi konulara ağırlık verilmiştir.

Yabancı dillerin etkisi çok fazla değildir. Dil, toplumun konuşma dilidir. Kolaylıkla anlaşılabilir.

Yarı manzum yarı nesir biçiminde yazılırlar.

Kişiler halkın içinden seçilmiştir. Birbirini seven ancak birbirine kavuşamayan kişiler genellikle toplumun farklı tabakalarından seçilir.

Hikaye

Tanzimat ve Servetifünun hikayeciliğinde Batılılaşma düşüncesi hakimdir. Milli Edebiyat döneminde ise toplumun tarihine, kültürüne ve milli duygulara öncelik verilmiştir.

Tanzimat ve Servetifünun hikayeleri romana göre daha sade bir dille yazılır.

Milli Edebiyat döneminde milli duyguları öne çıkar, dil tam olarak sadedir.

Bu dönemde olay öykücülüğü gelenek haline gelmiştir.

Tanzimat edebiyatında yanlış Batılılaşma, aşk, cariyeliğin yıkıcı sonuçları; Servetifünun edebiyatında bireysel konular; Milli edebiyat döneminde ise milli ve manevi duygular, toplumun sorunları işlenmiştir.

Tanzimat ve Servetifünun hikayelerinde dil süslü ve ağırdır. Milli Edebiyat döneminde ise dilde sadeleşme hareketine bağlı olarak sade ve anlaşılır bir dil kullanılır.

Düzyazı biçimindedir. Milli Edebiyat döneminde olay öykücülüğü yaygındır. Buna bağlı olarak öykülerde “serim-düğüm, çözüm” bölümleri yaygın olarak yer alır.

Tanzimat ve Servetifünun hikayelerinde birbirine zıt karakterler sıkça görülür. Batıyı taklit eden kişiler ve bunların kendi çevrelerine etkileri ele alınır.

Milli Edebiyat dönemi hikayelerinde ise idealist, vatansever ve milli bilince sahip kişiler genellikle başkahraman olarak seçilir. Toplumun her kesiminden kişilere yer verilir.

Roman

Tanzimat döneminde Doğu-Batı, eski-yeni çatışması temel alınırken Servetifünun romanı bireyselliği önemsemiştir. Milli Edebiyat romanı ise toplumu her yönüyle ele alır.

Tanzimat ve Servetifünun romanında hem Batılı yaşam tarzının insan üzerindeki etkileri hem de insanın kendi kültürüne ve toplumuna yabancılaşması ağırlıklı olarak ele alınmıştır.

Roman ilk dönemlerde romantizmin, daha sonraları realizmin etkisinde kaleme alınmıştır.

Tanzimat ve Servetifünun: Batılılaşma,aşk, ayrılık, ihtiras…

Milli Edebiyat: Türklük, Türk tarihi, Türk insanının çeşitli yönler…

Tanzimat döneminde şiir diline göre yalın ve sadedir ancak betimlemelerde sanatsal ve süslü bir dil kullanılmış, Servetifünun döneminde ise dil daha da ağırlaşmıştır.

Milli Edebiyat döneminde roman dili sadeleşmiştir.

İlk roman örneklerinde yapı bakımından düzensizlik vardır. Örneğin betimlemeler şiirsel bir dille ve gereğinden fazla uzatılarak verilmiştir. Servetifünun’dan itibaren roman tekniğinde Batılı standartlara ulaşılmaya başlandı.

Tanzimat ve Servetifünun romanlarında Batılılaşma sürecinin etkisinde olan kişilerle bu kişilerin yaşam tarzını yanlış bulan toplum arasında bir çatışma vardır. Kişiler içe kapanık ve karamsardır.

Milli Edebiyat roman karakterleri toplumun her kesiminden seçilmiştir. Kişiler kendilerini ve içinde bulundukları toplumun gerçekliğini olduğu gibi yansıtan, hayata sımsıkı bağlı insanlardır.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ