Ekosistemi oluşturan canlılar ve özellikleri

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Ekosistemi oluşturan canlılar ve özellikleri

Canlılar üzerinde etkili olan ekolojik faktörler, biyotik ve abiyotik olmak üzere ikiye ayırır. Bu faktörlerin özellikleri nelerdir? Canlıları ekosistemde etkileyen faktörleri tanımadan önce bazı terimler üzerinde durmakta fayda var.

Ekoloji, canlıların birbirleriyle ve çevreleriyle etkileşimini inceleyen bilim dalıdır. Ekosistem ise belirli bir bölgede birbirleriyle etkileşim halinde olan canlılar ile bunların cansız çevrelerinin oluşturduğu sisteme denilmektedir.

Ekosistemdeki canlı ve cansız varlıklar birbiriyle etkileşim halindedir. Aralarında madde alışverişine dayanan bir etkileşim bulunur.

Karadaki ekosistemler, çayırlar, çöller mağaralar, tundralar, vadiler, ormanlar, bataklıklardır. Sudaki ekosistemler ise okyanuslar, denizler, göller, nehirler, dereler, pınarlar, havuzlardır.

Ekosistemdeki bozulmalar doğal kaynaklı olabileceği gibi insan kaynaklı da olabilir.

Ekosistem, canlı ve cansız elemanlardan oluşur.

Canlıları etkileyen canlı elemanlara biyotik, cansız elemanlara ise abiyotik denilmektedir.

Bir ekosistemde bulunan canlı varlıkların hepsine “biyotik faktör” denir.

Üreticiler:

Ototrof canlılar da denilir. İnorganik maddelerden organik besin maddesi sentezleyebilen canlı gruplarıdır

Bu işlemi ışık kullanarak yaparlarsa fotosentez , kimyasal enerji kullanarak yaparlarsa kemosentez olarak isimlendirilir.

Eğer üreticiler olmazsa, güneş enerjisi kimyasal enerjiye dönüşemez ve ekosistem yok olur.

Yeşil bitkiler, algler, siyanobakteriler ve protistler üretici grubundandır.

Tüketiciler:

Tüketicilerin büyük kısmı hayvanlardır. Besin sentezi yapamadıklarından üreticilerin hazır ettiği besinleri tüketirler.

Herbivorlar: Otobur tüketicilerdir. Sadece bitkilerle beslenen hayvanlar bu grup içinde sayılabilir. Karnivorlar: Etçillerdir. Otçul tüketicileri ve diğer tüketicileri tüketirler. Aslan, kaplan,atmaca karnivorlara örnektir.

Omnivorlar: Hem etçil hem otçul canlılardır. İnsan, ayı vs. bu gruba dahildir.

Ayrıştırıcılar:

Mantarlar ve bazı bakteri türleri ayrıştırıcılardır. Ölmüş bitki ve hayvan artıkları üzerine sindirim enzimlerini bırakarak bunların ayrışmasını sağlarlar.

2) Abiyotik Faktörler

Abiyotik faktörler, organizmanın yaşadığı ortamdaki cansız faktörlerdir. Su, ışık, mineraller, PH, sıcaklık abiyotik faktörler arasındadır.

Işık:

Güneş, yaşam için gerekli olan enerjinin kaynağıdır. Ototrof organizmalar fotosentez yoluyla ışık enerjisini depo eder. Ekolojik açıdan gelen güneş ışığının şiddeti, miktarı ve süresi önemlidir. Işık canlıları doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen önemli faktörlerden biridir.

Sıcaklık:

Sıcaklık, organizmaların dünyadaki dağılış alanlarının belirlenmesinde önemli bir faktördür. Sıcaklık, canlıların gelişmesi, üremesi ve metabolik faaliyetleri üzerinde de etkilidir.

Bitkilerin çimlenmesi, çiçek açması, meyve vermesi sıcaklık ile bağlantılıdır.

Sıcaklık bazı canlıların dış görünüşünü dahi etkiler. Kuzey yarım kürede kuşlar ve memeliler daha açık renkli olurken, güneşin daha dik geldiği ekvator kuşağında bu canlıların dış görünüşleri daha koyu renklidir.

İklim, uzun zamanda bir bölgede etkili olan atmosfer koşullarına verilen isimdir.

Ekosistemlerdeki canlı çeşitliliğinde güneşten gelen ışınlar, sıcaklık, basınç, nem, yağış ve hava hareketleri gibi iklimsel faktörlerin etkileri büyüktür.

Bir bölgenin iklimini belirleyen en önemli faktörler ekvatora uzaklığı, denize uzaklığı ve deniz seviyesinden yüksekliğidir. İklimi belirleyen diğer faktörler coğrafi konum, dağların sıralanışı ve konumu, su, rüzgar, bitki örtüsüdür. Canlıların yeryüzünde dağılışında iklimin etkisi büyüktür.

Toprak:

Tüm canlılar yaşamlarının devamı için doğrudan ya da dolaylı olarak toprağa bağımlıdır.

Bitkiler ihtiyaç duyduğu mineralleri ve suyu topraktan alır. Kökleri toprağa tutunur. Toprağın fiziksel ve kimyasal yapısı ile canlı dağılımı arasında bağlantı vardır.

Toprak çeşitleri

Humuslu Toprak: Koyu renkli ve verimli topraktır. Yüksek oranda su tutar. Organik madde açısından zengindir.

Kireçli Toprak: Beyaz ve açık renkli toprak çeşididir. Yoğun kireç ihtiva eder.

Kumlu Toprak: Su tutma kapasitesi çok düşük olduğu için yağmur sularını tutamaz.

Su, canlılar için çok büyük önem taşır. Canlıların dünya üzerindeki yayılışında suyun ve yağışların etkisi çok büyüktür. Canlıların vücutlarının yüzde 70-90′ı sudan oluşur. Yeryüzünün üçte ikisi de sularla kaplıdır.

Canlılar metabolizma faaliyetlerini sürdürebilmek için suya ihtiyaç duyarlar. Fotosentez için bitkiler gereken minerali su içinde çözünmüş olarak alırlar.

Canlıların kalıtsal özelliklerinin bazıları bulundukları çevrenin su miktarına bağlıdır. Örneğin nilüfer çiçeği su içinde yaşamak için buharlaştırmayı kolaylaştıran geniş yapraklara sahiptir. Buna karşılık suyun az olduğu yerlerde yetişen kaktüsler, derin ve geniş kökleri ile su ihtiyaçlarını karşılarlar.

Bitkilerde olduğu gibi hayvanlarda da suya adaptasyon vardır. Develer susuz çöllere uyum sağlar.

PH:

Ortamın PH’ı canlıların yaşamsal faaliyetlerini doğrudan etkiler. PH değeri, ortamın asidik, bazik ve nötr olduğunu ifade eden ölçü biçimidir. PH dengesi, insan kaynaklı olarak da bozulabilir. Örneğin, tarım ilaçları, gübreleri, kimyasal atıklar, çöpler ve kanalizasyon PH dengesinde değişikliğe neden olur.

Balıklar, planktonlar, algler de PH değişimini etkiler.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ