Akarsularda Biriktirme Şekilleri

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Akarsularda Biriktirme Şekilleri

Akarsularda Biriktirme ve Biriktirme Şekilleri

Akarsu Biriktirmesi 

Akarsular akış hızları azaldıkça bünyelerinde taşımış oldukları materyalleri biriktirir. Akarsu önce ağır materyalleri biriktirir. Daha sonrada asılı materyalleri biriktirir. Akarsu biriktirmesini etkileyen etmenler şunlardır :

a)Yatak eğimi : Bir akarsuyun akmış sahada eğim değeri ne kadar az olursa akarsu biriktirmesi o kadar artar.

b)Akış hızı ( Suyun Hızı ) : Yavaş ve sakin bir şekilde akan akarsuyun gücü az olacağı için biriktirme yapar.

c)Su miktarı ( suyun debisi ) : Debisi azalmaya başlayan yani içerisindeki su miktarı azalmaya başlayan akarsuyun gücü azalır ve biriktirme yapmaya başlar. 

Akarsuların biriktirmesi yıl içine akım değişiklikleri ile ilgilidir. Biriktirmenin meydana geldiği yerlerde farklı boyutlarda materyallerin tabakalar şeklinde tortullaşmaları akarsuyun akım düzeni hakkında bilgi verir. Akımın yüksek olduğu dönemde akarsu iri materyalleri daha fazla tortullaştırırken , akım azaldıkça kil ve mil gibi daha küçük materyaller tortullaşır. 

1. BİRİKİNTİ KONİSİ

Dağdan inen sel suları aşındırdıkları çakıl ve kumları taşır. Dağ eteğinde eğim azalınca sel suyunun taşıma gücü azalır. Taşıdıklarını götüremeyen sel suları dağ eteğinde biriktirir. Yüksek dağların eteklerinde görülür. Birikim şekli koniye benzediği için birikinti konisi denir. Zamanla genişleyerek daha yayvan bir şekil alır ve bunlara birikinti yelpazesi denir.

2. DAĞ ETEĞİ OVASI 

Akarsularda Biriktirme ve Biriktirme Şekilleri

Dağ yamacında oluşan birikinti koni ve yelpazelerinin birleşmesiyle oluşan hafif dalgalı düzlüklerdir. İtalya'da Alp Dağları ile Po ovası arasında Pied Mont ovası bu duruma güzel bir örnektir.

3. DAĞ İÇİ OVASI 

Dağ sıraları arasında kalan çukurluklara biriken alüvyon ovalardır.Dağ içlerinde eğimin azaldığı yerlerde ovaların genişleyerek birbirleriyle bağlanması sonucunda oluşmaktadır.

4. TABAN SEVİYESİ OVASI 

Akarsularda Biriktirme ve Biriktirme Şekilleri

Akarsuların ağız kısımlarında özellikle de kıyılarda oluşan alçak düzlüklerdir.bu ovalar üzerinde akarsular menderesler çizerek akmaktadır. Bazı yerlerde delta ovaları ile birleşmişlerdir. Delta ovalarından farkı karaların üzerinde oluşmuştur.

5. TARAÇA ( SEKİ )

Vadi yamaçlarında meydana gelen basamak şeklideki düzlüklerdir. Vadi tabanını alüvyonlarla dolduran bir akarsuyun tekrar canlanarak yatağını derine aşındırmasıyla meydana gelir. Jeolojik zamanlar içerisinde bu olayın tekrar etmesiyle oluşur. 

6. IRMAK ADASI ( KUM ADASI )

Akarsularda Biriktirme ve Biriktirme ŞekilleriAkarsularda Biriktirme ve Biriktirme Şekilleri

Akarsularda yatak eğiminin azaldığı yerlerde akarsu ortasında yada kenarlarında kum veya çakıl birikintileri oluşur. Bu birikmelere ırmak adası denir.

Akarsularda Biriktirme ve Biriktirme Şekilleri

Akarsuyun ağız kısmında denize doğru çıkıntı yapan ovalardır. Diğer tüm şekillerden farkı deniz kıyısında oluşmaktadır. Akarsuyun karalardan aşındırdıkları materyalleri deniz kıyısında biriktirmesiyle oluşur.

Bir kıyıda delta oluşabilmesi için ;

a)birikmesin deniz içerisinde olması

b)kıta sahanlığının geniş olması 

c)akarsuyun bol alüvyon taşıması

d)dalga ve akıntıların çok fazla etkili olmaması

e)gelgit olayının etkili olmaması gerekir.

Akarsularda Biriktirme ve Biriktirme Şekilleri

Türkiye'de oluşan delta ovalarına örnek ; Kızılırmak nehrinin denize döküldüğü yerde Bafra Ovası , Yeşilırmak nehrinin denize döküldüğü yerde Çarşamba Ovası , Seyhan ve Ceyhan ırmaklarının denize döküldüğü yerde Çukurova deltası oluşmuştur.

Mısır'da yer alan Nil Nehrinin denize döküldüğü yerde nil deltası oluşmuştur. Bu delta üzerinde 15 milyon nüfusa sahip başkent Kahire şehri kurulmuştur.

Her akarsuyun denize döküldüğü yerde delta oluşmaz.Eğer kıyıda gelgit ( Med cezir ) etkili ise kesinlikle delta oluşmaz , ancak haliç oluşur. Batı Avrupa kıyılarında akarsuların ağız kısımlarında gelgit etkisi ile haliçler oluşmuştur. Örnek Almanya'da Hamburg limanının yer aldığı çevrede haliç bulunmaktadır. Türkiye'de gelgit etkili olmadığı için haliç bulunmamaktadır.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ