Toplumsal Normların Amacı ve İşlevleri

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Toplumsal Normların Amacı ve İşlevleri 

Toplumsal norm nedir? Toplumsal normların amacı nedir? Toplumsal normların işlevleri, özellikleri nelerdir, hakkında bilgi.

Toplumsal Normlar

Toplumsal normlar, değerlerin açık ve kesin bir hâl almasıyla ortaya çıkan, yaptırım gücü olan toplumsal kurallardır. Normlar, toplumsal düzeni sağlar; bireylere yol gösterir; doğru ve yanlışı, olumlu ve olumsuzu belirler. Her toplumda, nasıl yemek yenileceğinden, belirli yerlerde nasıl oturulacağına kadar bireylerin tüm tutum ve davranışlarını belirleyen çeşitli normlar yer alır. Bu normlar resmi ve resmi olmayan normlar olmak üzere ikiye ayrılır:

Toplumsal Normların Amacı ve İşlevleri 

Resmi normlar; kanun, tüzük, yönetmelik gibi devlet organlarınca düzenlenen hukuk kurallarıdır. Yazılı ve yaptırımı güçlü olan bu kurallar hem devletin varlığını sürdürmesini hem de toplumsal düzenin devamını sağlar.

Resmî olmayan normlar ise töre, âdet, gelenek, görenek, din ve görgü kurallarını içerir. Yazısız ve yaptırımları resmi normlara göre daha zayıf olan bu normlar toplumsal ilişkileri düzenler.

Normlar da değerler gibi bireyin toplumsallaşma süreci içinde öğrenilir ve birer alışkanlık hâlini alır. Birey, çoğunlukla bir norma uyduğunun farkına bile varmaz. Örneğin; birisine “merhaba” derken, bir norma uyduğumuzu düşünmeyiz. Normlar, toplum üyeleri tarafından benimsendikleri oranda toplumsal yapının bir parçasını oluşturur. Normu benimseyen birey, ona uymayı bir gereksinim olarak duyar. Kişiliğinin bir parçası hâline getirir.

Normların önem dereceleri birbirinden farklıdır. Bazı normlar, toplumun sürekliliği açısından daha önemlidir. Örneğin; büyüklere otobüste yer vermeyen bir kişinin çiğnediği norm fazla önemli değildir. Fakat çiğnenen norm başkasının malına ya da canına zarar vermeyi içeriyorsa bu kişi, daha büyük bir cezayla karşılaşır. Böylece, normlar yoluyla toplumsal düzen sağlanır.

Normları güçlü kılan, ceza ve ödüllendirmedir. Ceza yoluyla istenmeyen davranışlar ortadan kaldırılır. Ödüllendirmeyle de istenilen davranışlar pekiştirilir ve bu davranışların gelecekte tekrarlanma olasılıkları artırılır. Normlar, ödül ve cezalarla güvence altına alınır. Norma uygun bir davranış ödüllendirilirken, uymayan bir davranış cezalandırılır. Ödül ve cezalar resmî olabildiği gibi resmî olmayabilir de. Örneğin; hırsızlık yapan bir kişinin mahkemelerce, ceza hukukuna göre cezalandırılması resmî bir cezalandırmadır. Aynı bireyin toplum tarafından dışlanması, resmî olmayan bir cezalandırmadır. Bazen kızdığımız bir insana selam vermemek, onunla konuşmamak bile resmî olmayan bir cezalandırmadır.

Toplumlar, temel gereksinimleriyle ilgili bazı norm sistemleri geliştirir. Bu norm sistemleri toplumsal kurum adını alır. Böylece; din, aile, eğitim gibi konularda birer norm sistemi oluşur ve bunlar din, aile, eğitim kurumu adını alır. Türkiye’de aile kurumu denildiği zaman, aileyle ilgili normlar sistemi anlaşılır.

Toplumsal normlar, zamanla ortadan kaldırılabilir ya da değiştirilebilir. Örneğin; Orta Çağın dine dayalı norm sistemi, zamanla çoğu toplumda ortadan kalkmıştır. Ülkemizde yasama, yargı ve yürütme güçlerinin tek elde toplanmasını öngören güçler birliği ilkesine dayalı olan normlar değiştirilerek yerine güçler ayrılığı ilkesi getirilmiştir. Normlar, toplumdaki çeşitli anlaşmazlıkların çözümüne yardımcı olur. İnsanlara karşılaştırma ve yargıda bulunma olanağı sağlar. İnsanlar, normların oluşturduğu standartlara göre olayları değerlendirir ve yargıda bulunurlar. Örneğin, evlenme olgusu, çocuğun ihtiyaç duyduğu ilgi ve bakım için gerekli koşulların sağlanmasına olanak vermesi nedeniyle toplumsal bir norm olarak karşımıza çıkar. Böylece bireylere çocuğun bir aile ortamında büyümesi ile aile dışında büyümesinin önemi hakkında karşılaştırma olanağı sağlayarak onların bu yönde tutum geliştirmelerine yardımcı olur.

Normlar, toplumda çeşitli işlevlere sahiptir. Toplumsal normların işlevleri şöyle sıralanabilir:

• Normlar, çeşitli gereksinimler çevresinde sistemleşerek din, hukuk, eğitim, aile gibi toplumsal kurumları oluşturur. Bazı normlar da bu toplumsal kurumların oluşması ve devamı sürecinde ortaya çıkar.

• Normlar, toplumsal düzeni sağlar. Devlet adını verdiğimiz kurum, resmî normlarla var olur. Devlet, koyduğu normlarla kendi varlığını ve toplumsal düzeni korur. Resmî olmayan normlar da toplumsal düzenin sağlanmasında etkili olur.

• Normlar, statülerin edinilmesinde ve statülerin belirlediği rollerin yerine getirilmesinde yol gösterir. Hangi özellikleri taşıyan bireylerin hangi statüleri elde edebileceği ve bu statülere uygun olarak nasıl davranmaları gerektiği normlarla ortaya konur.

• Normlar, kişi ve grupların toplumsal işlevlerini belirler. Böylece normlar toplumda, bireyler ve gruplar arası iş bölümünü ve dayanışmayı sağlar.

• Normlar, toplumsal ilişkileri düzenler. Çeşitli toplumsal ilişkiler, normlara göre kurulur ve sürdürülür. İş ilişkileri, aile içi ilişkiler hep toplumsal normlara göre düzenlenir. Örneğin; ülkemizde ailenin kurulması ve bozulması Türk Medeni Kanunu’nda yer alan normlara göre olur.

• Normlar, bireylerin kişiliklerinin gelişmesine katkıda bulunur. Birey, kişiliğini toplumsal normlar çerçevesinde oluşturur. Bu normların büyük bölümünü içselleştirerek kendi değerleri hâline getirir.

• Toplumsal normlar, toplumsal uyumu sağlar. Toplumsal uyum, bireyin topluma ve toplumsal normların birbirine uygunluğunu ifade eder. Birey, çevresindeki diğer insanları göz önünde bulundurarak hareket etmeyi, toplumsal normlarla öğrenir. Toplumsal normları benimsemiş, kendi değerleri hâline getirmiş olan insanlar, topluma iyi uyum sağlamış olan kişilerdir.

Toplumsal norm ve değer arasında sıkı bir ilişki vardır. Toplumsal bir değer birçok normun kaynağı olabilir. Örneğin; insana, insan olarak saygı duyulması değeri; yaşama hakkı, öğrenme hakkı, özel yaşamın gizliliği ve dokunulmazlığı gibi çok sayıda norma temel oluşturmuştur.

Norm ve değerler birbirinden farklıdır. Toplumsal değerler, soyut ve genel kavramlardan meydana gelir. Normlar ise belirgin ve yol göstericidir. Örneğin; değerler, hırsızlığı yanlış ve yapılmaması gereken kötü bir davranış olarak tanımlar. Ancak yanlış, kötü gibi kavramlar kişiden kişiye farklı şekilde algılanan, hırsızlığın yapılması hâlinde somut bir cezaya işaret etmeyen genel kavramlardır. Oysa normlar, hırsızlık etmeyi yasaklar ve böyle davrananı toplumdan dışlama, yasalar tarafından özgürlüğünü kısıtlama gibi yollarla açıkça cezalandırır.

Bir toplumun üyelerinin toplumsal normların değerleri ve işlevleri konusunda anlaşmış olmaları gerekir. Buna, normlar üzerinde uzlaşma adı verilir. Normlar üzerinde uzlaşma olmazsa herkesin bunlara uyması beklenemez.

Bir norm ne kadar yerleşmiş olursa olsun; bireyler, uymaları gerektiği hâlde bazen bu norma uymayabilirler. Bu tür davranışları denetlemek için ise çeşitli mekanizmalar geliştirilmiştir. Bunlar, toplumsal kontrol mekanizması adını alır.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ