Nobel Ödülü Nedir? Hakkında Bilgi - Ders Kitabı Cevapları

Yeni Yayınlar

Mayıs 23, 2018

Nobel Ödülü Nedir? Hakkında Bilgi

Edit
 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Nobel Ödülü Nedir? Hakkında Bilgi 

Nobel ödülü nedir? Nobel ödülü neden verilir? Nobel ödülünün tarihçesi, verildiği alanlar, hakkında bilgi.


Nobel Ödülü

Nobel Ödülü Nedir? Hakkında Bilgi
Nobel Ödülü Nedir? Hakkında Bilgi 

Nobel Ödülü; üçü İsveç’te, biri Norveç’te bulunan dört kurum tarafından, Alfred Bernhard Nobel’in vasiyeti üzerine kurulan bir fondan her yıl altı (1969’a değin beş) dalda verilen ödül. İlk ödül dağıtımı, kurucusunun beşinci ölüm yıldönümü olan 10 Aralık 1901’de yapıldı. Nobel’in vasiyetnamesi ödüllerin her yıl fizik, kimya, fizyoloji ya da tıp, edebiyat ve barış dallarında “bir önceki yıl insanlığa en büyük yararı sağlayanlara” verilmesini öngörüyordu. Sonradan eklenen ekonomi ödülü 1968’de İsveç Merkez Bankası tarafından konuldu ve ilk kez 1969’da verildi.

Alfred Nobel’in vasiyetnamesine göre ödül dağıtımına karar yeren kurumlar şunlardır: Stockholm’deki İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi (fizik ve kimya), Karolinska Kraliyet Tıp-Cerrahi Enstitüsü (fizyoloji ya da tıp), İsveç Akademisi (edebiyat) ve Oslo’da bulunan ve üyeleri Storting (Parlamento; tarafından atanan Norveç Nobel Komitesi (barış). İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi daha sonra ekonomi ödüllerinin de gözetimini üstlenmiştir. Vasiyetname uyarınca kurulan Nobel Vakfı fonların hukuki sahibi ve fiili yöneticisidir; ödüllere karar veren kurumların ortak yönetim organı olarak çalışırsa da, ödüllerle ilgili kararlara hiçbir biçimde karışmaz. Her ödül, bir altın madalya, açıklamalı bir ödül belgesi ve tutan vakfın gelirine bağlı olarak belirlenen bir miktar paradan oluşur.

Adayların belirlenmesine ödüllerin dağıtılmasından önceki yılın sonbaharında başlanır. Ödül veren kurumlar, Nobel Ödülü tüzüğünün öngördüğü koşullara göre aday gösterme yeterliliğinde olan kişilere önerileri için çağrıda bulunur. Seçimin temel ölçütleri, mesleki yetkinlik ve katkının uluslararası boyutta olmasıdır. Kendi kendini aday gösteren kimse kendiliğinden elenir. Aday önerileri kararın alınacağı yılın 1 Şubat tarihinden önce yazılı olarak komiteye bildirilir.

Altı Nobel komitesi 1 Şubat’ta adaylar üzerinde çalışmaya başlar. Komiteler gerekirse diledikleri ülkelerden uzmanlara başvurabilirler. Eylül içinde ve ekim başlarında, komiteler ödül veren kurumlara önerilerini iletirler. Ödül veren kurumlann kesin kararlarını en geç 15 Kasım’da açıklamaları gerekir. Komitelerin önerileri genellikle benimsenir. Görüşmeler ve oylama her aşamada gizli yapılır. Barış ödülü dışındaki ödüller yalnızca bireylere verilir; barış ödülü kurumlara da verilebilir. Kimse ölümünden sonra aday gösterilemez; ama Dag Hammarskjöld (1961 Barış Ödülü) ve Erik A. Karlfeldt (1931 Edebiyat Ödülü) örneklerinde olduğu gibi, kurallara uygun biçimde önceden önerilen adaylara ölümlerinden sonra ödül verilebilir. Ödül kararlarına itiraz edilemez.

Tek kişiye verilen bir ödül, sahibinin en çok iki çalışması arasında eşit olarak paylaştırılabilir; buna karşılık bir ödül iki ya da daha çok (uygulamada en çok üç) kişi arasında bölüştürülebilir. Ödüllerden herhangi biri ertesi yıla bırakılabilir; ertesi yıl da kimseye verilmezse fona geri ödenir. Bir ödül, kimseye verilmediği halde ertesi yıla da bırakılmazsa gene fona döner. Dolayısıyla bir yıl aynı dalda iki ödül (önceki yılın ödülü ile o yılın ödülü) birden verilebilir.

Bir ödül sahibi tarafından reddedilir ya da belli bir tarihe kadar alınmazsa, ödül tutarı fona geri döner. Hükümetlerin, yurttaşlarının Nobel ödüllerini kabul etmesini yasakladığı da olmuştur. Örneğin, 1935’te Barış Ödülü’ nün Carl von Ossietzky’ye verilmesini bir hakaret sayan Hitler’in 1937’de çıkardığı bir kararnameyle, Almanların Nobel ödüllerini almaları yasaklanmıştır. Ödülü reddeden kişi, sonradan durumunu açıklayarak başvuruda bulunduğu takdirde, altın madalyası ile ödül belgesini alır, ama fonlara aktarılmış olan para ödülünü alamaz.

Nobel’in vasiyetindeki hükümlere uygun bir aday bulunamadığı ya da I. ve II. Dünya savaşları sırasında olduğu gibi dünya koşullarının, bir karara ulaşabilmek için gerekli bilgilerin toplanmasını engellediği durumlarda ödüller bir sonraki yıla aktarılmış ya da verilmemiştir. Aynı kişiye birden çok kez ödül verilebilir. Fizik, Kimya, Fizyoloji ve Tıp, Edebiyat ve Ekonomi ödüllerinin dağıtım törenleri Stockholm’de, Barış Ödülü töreni ise Oslo’da, Nobel’in ölüm tarihi olan 10 Aralık’ta yapılır.

Alfred Nobel’in vasiyetnamesinde belirlenen ödül dağıtım kurallarına daha sonra bazı yorum ve yönetim kuralları eklenmiştir. Vasiyetnamede edebiyat ödülü için öngörülen “idealist eğilim” koşulu başlangıçta katı uygulanmış, ama zamanla daha esnek biçimde yorumlanmıştır. Ekonomi ödülünün siyasal ya da toplumsal değil, matematiksel ve istatistiksel içerikli katkılar için verilmesi öngörülmüştür. Edebiyat ve Barış ödülleri birçok eleştiriye ve görüş ayrılıklarına yol açmıştır. Barış Ödülü en çok ertelenen ödüldür.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder