Mani Nedir? Mani Çeşitleri ve Özellikleri

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Mani Nedir? Mani Çeşitleri ve Özellikleri 

Anonim halk şiirinde mani nedir? Anonim halk şiirinde mani çeşitleri ve özellikleri nelerdir? Mani hakkında bilgi.

MANİ

Mâninin özellikleri şunlardır:

1. Genellikle hece ölçüsünün 7’li kalıbıyla söylenir.

2. Genellikle dört mısradan oluşur. Mısra sayısı 14’e kadar çıkan mâniler de vardır.

3. Dört dizeden oluşan mânilerin uyak dizilişi “a a b a” şeklindedir, “a b c b” uyaklı mâniler de vardır.

4. Aşk, gurbet, kıskançlık, kırgınlık, doğa olayları gibi konular, mânilerde tema olarak işlenir.

5. Mânide asıl anlatılmak istenenler genellikle son iki mısrada verilmiş, ilk iki mısra daha çok uyak oluşturma kaygısıyla düzenlenmiştir. Bu tür mânilerde ilk iki mısraya “doldurma mısra” denir. Sadece birinci dizesi doldurma mısra olan mâniler de vardır:

ÖRNEK:

Elmayı bütün dildim

Çamura düştü sildim

Ben yârimin kıymetin

Gittikten sonra bildim

(İlk iki dizesi doldurma)

Kum birikmiş derede

Vefasız yâr nerede

Geçersin belki dedim

Bekledim pencerede

(İlk dizesi doldurma)

Bazı mânilerde asıl vurgulanmak istenenler son iki dizede belirtilmişse de ilk iki dizenin de üçüncü ve dördüncü dizelerle yakın bir anlam ilişkisi vardır:

ÖRNEK:

Su giden kimin kızı

Giyinmiş al kırmızı

Hem gider hem sallanır

Alıyor aklımızı

Kaşların ok dedikçe

Kirpiğin çok dedikçe

Pek mi gönlün büyüdü

Sen gibi yok dedikçe

6. Çeşitli tören ya da günlerde mâni söylemek bir geleneğe dönüşmüştür. Mâni söyleyenlere halk arasında “mânici, mâni yakıcı, mâni düzücü” gibi adlar verilir.

7. Mâniler belli bir ezgiyle söylenir.

8. Bazı mânileri kimlerin söylediği bellidir. Bu tür mânilerde şairlerin mahlaslarına rastlamak da mümkündür.

MANİ ÇEŞİTLERİ

Düz Mâni (Tam Mâni)

Cinaslı Mâni (Kesik Mâni)

Artık Mâni (Yedekli Mâni)

Karşılıklı Mâni (Deyiş)

1. Düz mâni (Tam mâni):

Dört dizeden oluşan, 7’li hece ölçüsüyle söylenen, “a a b a” şeklinde uyaklanan mânilerdir.

Kaşlar yaydır kemandır a

Yeşil gözler yamandır a

O yâr seyrana çıkmış b

Herkes ona hayrandır a

Bahçenizde dut var mı a

Havada bulut var mı a

Ben yârimi kaybettim b

Bulmaya umut var mı a

Bir mendil işle yolla a

Ucun gümüşle yolla a

içine beş elma koy b

Birini dişle yolla a

2. Cinaslı mâni (Kesik mâni):

Sözcükleri arasında cinaslı uyağın bulunduğu mânilerdir. Bu tür mânilerde ilk mısranın hece sayısı genellikle yediden azdır. Cinaslı mânide mısra sayısı dörtten fazla olabilir.

Almadan a

Kokun aldım almadan a

Bir de yüzün göreyim b

Tanrı canım almadan a

Yaradan a

Tabip bilir yaradan a

Derdimi kimse bilmez b

Ancak bilir yaradan a

Çaresiz derde düştüm c

Kurtar beni yaradan a

Sevdiğime insaf ver d

Ver göğü yaradan a

Vetiş tabibim yetiş e

Ölüyorum yaradan a

Kararsın a

Bulut gökte kararsın a

Ne büyüksün ne küçük b

Tamam bana kararsın a

Gündüz gelme gece gel c

Bekle sular kararsın a

Sarılalım yatalım d

Düşman bağrı kararsın a

Atma kulun yabana e

Bir gün olur ararsın a

3. Artık mâni (Yedekli mâni)

Düz mâniye başka dizelerin eklenmesi suretiyle oluşturulan mânilerdir. Bu tür mânilerde asıl uyak değişmez. Cinaslı mânide de dörtten çok mısranın bulunabileceğini söylemiştik. Artık mâniyi bu tür mânilerden ayıran özellik, artık mânide cinaslı uyağın genellikle bulunmaması ve artık mâninin ilk dizelerinin bir anlam taşımasıdır.

ÖRNEK

Şu dağlar garip dağlar a

İçinde garip ağlar a

Kimse garip ölmesin b

Garip için kim ağlar a

Ağlarsa anam ağlar a

Küsûru yalan ağlar a

İlkbahara yaz derler a

Şirin söze naz derler a

Kime derdim söylesem b

Bu dert sana az derler a

Kendin ettin kendine c

Vana yana gez derler a

Bülbülün yuvasına a

Gül girer rüyasına a

Bülbül güle âşıktır b

Mecnun da Leyla’sına a

Mecnun Leyla der iken c

Erişti Mevla’sına a

4. Karşılıklı Mani (Deyiş):

İki kişinin karşılıklı söylediği manilerdir. Bu tür maniler için Doğu Karadeniz bölgesinde “karşı-beri” terimi kullanılmaktadır.

ÖRNEK

Bahçelerde gül var mı a

Gül dibinde yol var mı a

Gece yanına gelsem b

Bana bir yerin var mı a

Oğlan heyben var mıdır a

İçi dolu nar mıdır a

Üç yüz altın isterler b

Hiç haberin var mıdır a

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ