DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ!
Cümlede Nesne Nedir? Nasıl Bulunur?
Cümlenin ögelerinden nesne nedir, çeşitleri, cümle içinde nesne nasıl bulunur? Cümlenin ögeleri nesne konu anlatımı, örnekleri.
NESNE
Cümlede öznenin yaptığı, yüklemin bildirdiği işten etkilenen sözcük ve sözcük gruplarına nesne denir.
Yükleme “kimi?, neyi?, ne?” soruları sorularak bulunan öğelerdir. Nesneyi bulmak için sorulan sorularla öznenin soruları bazen birbiriyle karıştırılabilir. Karışmayı önlemek için cümlenin yüklemini bulduktan sonra önce özne, daha sonra nesne bulunmalıdır.
> Ayşe camı (nesne) kırdı.
cümlesinde öznenin yaptığı yüklemin bildirdiği işten etkilenen “camı” sözcüğü nesnedir.
> Ahmet yeni bir araba (nesne) almış.
cümlesinde “yeni bir araba” sözcüğü özneyi bulduktan sonra sorduğumuz “ne?” sorusuna cevap verdiği için nesne görevindedir.
> Bahçede oynarken oyuncağı kaybolmuş.
cümlesinde “neyi?” sorusunu yükleme sorduğumuzda alacağımız cevap “oyuncağı” sözcüğüdür ve nesne gibi görünür. Ancak yüklemden sonra bulacağımız ilk öğenin özne olduğunu unutmayalım. Çünkü daha önce de söylemiştik, özne ile nesne birbiriyle karıştırılabilir. Yükleme öznenin sorusunu sorduğumuzda alacağımız cevap yine “oyuncağı” sözcüğüdür. Demek ki bu cümlede “oyuncağı” sözcüğü öznedir, cümlede nesne yoktur.
Nesne ek alıp almamasına göre ikiye ayrılır:
a) Belirtili Nesne
Nesne görevindeki sözcük veya sözcük grubu “-i” hâl ekini almışsa bu şekildeki nesnelere belirtili nesne denir.
Belirtili nesneyi bulmak için yükleme “kimi?, neyi?” soruları sorulur.
> İtfaiyeciler ateşi (belirtili nesne) söndürmüş.
cümlesinde “ateş” sözcüğü “-i” hâl ekini aldığından ve “Neyi söndürmüş?” sorusuna cevap verdiğinden belirtili nesnedir.
> Milletimiz Mehmetçikleri (belirtili nesne) çok sever.
cümlesinde “Mehmetçikleri” sözcüğü “-i” hâl ekini aldığından ve yükleme sorulan “Kimi sever?” sorusuna cevap verdiğinden belirtili nesnedir.
Örnek Soru :
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde belirtili nesne vardır?
A) Elleri ve ayakları büyük ve uzundu.
B) Kardeşine güzel bir kalem vermiş.
C) Ödevlerini geciktirmeden hemen yapardı.
D) Kuşu hastalıktan iki gün önce ölmüş.
Çözüm :
Belirtili nesne yükleme sorulan “kimi?, neyi?” sorularına cevap veren sözcük ve sözcük gruplarıdır. Buna göre:
A seçeneğindeki yükleme “Neyi büyük ve uzundu?” sorusunu sorduğumuzda alacağımız cevap “elleri ve ayaklan” sözcük grubu nesne değil özne görevindedir. Yine aynı şekilde D seçeneğindeki yükleme sorulan “neyi?” sorusuna cevap veren “kuşu” sözcüğü nesne değil özne görevindedir. B seçeneğinde yükleme sorulan “ne?” sorusuna cevap veren bir nesne vardır. O da belirtisiz nesnedir. C seçeneğindeki özneyi bulduktan sonra “neyi?” sorusunu yükleme sorduğumuzda alacağımız cevap olan “ödevlerini” sözcüğü belirtili nesnedir.
Cevap C
b) Belirtisiz Nesne
Nesne görevindeki sözcük veya sözcük grubu “-İ” hâl ekini almamışsa nesne, belirtisiz nesnedir. Belirtisiz nesne yükleme sorulan “ne?” sorusuyla bulunur.
> Annem bize mantı (belirtisiz nesne) ikram etti.
cümlesinde yükleme sorulan “ne?” sorusuna cevap veren “mantı” sözcüğü “-i” hâl eki almadığından belirtisiz nesnedir.
> Onlar güzel bir ev (belirtisiz nesne) almış.
cümlesinde yükleme özneyi bulduktan sonra sorulan “ne?” sorusuna cevap veren “güzel bir ev” sözcük grubu belirtisiz nesne görevindedir.
Örnek Soru :
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde belirtisiz nesne vardır?
A) Güneş, dağların ardından kendini göstermeye başlamıştı.
B) insanlar yağmurun tadını çıkarmıştı.
C) Çiçeğini büyük bir özenle temizledi.
D) Bahçenin ortasında beyaz laleler gördü.
Çözüm :
Belirtisiz nesne yükleme sorulan “ne?” sorusuna cevap veren ve “-i” hâl ekini almayan sözcük ve sözcük gruplarıdır.
Buna göre:
A’da “kendini” sözcüğü, B’de “yağmurun tadını” -sözcük grubu C’de “çiçeğini” sözcüğü “neyi?” sorusuna cevap verdiği için belirtili nesnedir. D seçeneğindeki yükleme özneyi bulduktan sonra sorulan “ne?” sorusuna cevap veren “beyaz laleler” sözcük grubu belirtisiz nesnedir.
Cevap D
UYARI
Zamirler de nesne olarak kullanılabilir.
Örnek Soru :
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zamir olan kelime, nesne görevindedir?
A) Bahçede hepimiz oturuyorduk.
B) Sınıfta kimseyi bulamadı.
C) Hayatı bize örnek oldu.
D) Aradığını onlarda buldu.
Çözüm :
Nesne yüklemin bildirdiği işten etkilenen sözcük veya sözcük gruplarıdır. Buna göre:
A’da “hepimiz” zamiri yükleme sorulan “kim?” sorusuna cevap verdiği için özne; C’de “bize” zamiri yükleme sorulan “kime?” sorusuna cevap verdiği için ^ dolaylı tümleç; D’de “onlarda” zamiri yükleme sorulan “nerede?” sorusuna cevap verdiğinden dolaylı tümleçtir. B’de “kimseyi” zamiri yükleme sorulan “kimi” ^ sorusuna cevap verdiği için nesne görevindedir.
Cevap B
UYARI
Bir cümlede bağlaç veya noktalama işaretleriyle birbirine bağlanan birden fazla nesne bulunabilir.
> Biz geçmişimizi, değerlerimizi ve atalarımızı çoktan unutmuşuz.
Cümlesinde “unutmuşuz” sözcüğü yüklem, “biz” zamiri özne, yükleme “neyi?” sorusunu sorduğumuzda aldığımız “geçmişimizi, değerlerimizi ve atalarımızı” cevabı belirtili nesnedir.
Yüklemin isim soylu sözcüklerden oluştuğu cümlelerde birkaç istisna dışında nesne bulunmaz.
> Bugün hava (özne) çok güzel.
cümlesinde “güzel” yüklemine “Güzel olan ne?” sorusunu yönelttiğimizde alacağımız cevap “hava” sözcüğüdür. Bu da nesne değil özne görev ndedir. Özneyi bulduktan sonra nesneyi bulmak için sorduğumuz sorulara cevap veren bir sözcük cümle içinde bulunmamaktadır.
> (Sen / gizli özne) Bana bir takım elbise (nesne) borçlusun.
> Amacımız (özne) sınavdan iyi puan (nesne) almaktır.
gibi bazı yüklemi isim olan cümlelerde ise istisna olarak nesne bulunabilir. Bu cümlelerde geçen “bir takım elbise” ve “iyi puan” sözcük grupları nesne görevindedir.
Ziyaretçi sayısı gün geçtikçe artan Sınıf Evrakları Com; kullanıcıların bilgisayar, tablet, veya telefon üzerinden ders ve ödevlerle ilgili yaşadıkları sorunlara kolayca çözüm bulmalarına yardımcı olmayı amaç etmiş ve bu sorunları en açıklayıcı ve anlaşılır bir dille takipçilerine sunan bir sitedir. Kullanıcılar sitemizdeki yararlı bilgilerden yararlandıkça tekrardan sitemizi ziyaret etmektedirler.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder