Nizamülmülk kimdir?

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Nizamülmülk kimdir?

Büyük Selçuklu Devleti’nde 30 yıl sadrazamlık yapan Nizamülmülk’ün hayatı ve eserleri… 

Gerçek adı Ebu Ali Kıvamuddin Hasan bin Ali bin İshak et-Tusi’dir. Fars kökenli bir devlet adamı ve siyaset bilimci olan Nizamülmülk, 1018 yılında Horasan’ın eski kültür merkezlerinden Tus şehrine bağlı Nukan kasabasında doğmuştur.

Nizamülmülk vezir olarak 30 yıl süresince Büyük Selçuklu Devleti’ne hizmet etmiştir. Sonradan edindiği isim olan Nizamülmülk de “devletin düzeni” anlamına gelir. İlk olarak Gazne Devleti’nin Horasan Valisi’nin hizmetine giren Nizamülmülk, Dandanakan Savaşı’nın ardından Büyük Selçuk Devleti’nin Belh Valisi olan Ali bin Şadan’ın maiyetine dahil oldu. .

Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey’in vefatının ardından oğlu Alparslan sultan olunca, Nizamülmülk 1064 yılında Selçuklu Devleti’ne vezir oldu. Nizamülmülk ismini de bu dönemde zamanın halifesinden aldı. Sultan Alparslan’ın ölümü üzerine veliaht Melikşah’ın tahta geçmesine katkıda bulunan Nizamülmülk, özellikle Melikşah’ın sultanlığının ilk yıllarında fiilen devleti yöneten kişi olmuştur.

Nizamülmülk dönemi, Büyük Selçuklu Devleti’nin en parlak ve güçlü dönemi olarak kabul edilir.

Selçuklu topraklarında birçok cami, mescit ve vakıf eseri inşa ettiren Nizamülmülk, Nizamiye Medreseleri’nin de kurucusudur. Bu medreseler, dönemin gözde şehirleri Bağdat, Belh, Nişabur, Herat, İsfahan, Basra ve Musul’da açılmıştır. Kurumlaşan ve sistemli bilgi veren bu medreseler sonrasında Osmanlı eğitim sisteminin de temelini teşkil etmiştir. Ayrıca, batıdaki üniversite fikrinin temeline de esin kaynağı olmuştur.

Nizamülmülk, öğrencilere yurt ve burs imkanı sağlanması fikrini ortaya atan ve uygulayan ilk kişildir.

Devlet idaresindeki topraklar için “ikta sistemini” getirmiştir. İkta sistemi, kısaca, bir kişinin mülkiyetinde olmayıp devlete ait olan toprakların vergilerinin veya gelirlerinin asker veya sivil erkana hizmet ve maaşlarına karşılık verilmesi olarak tanımlanabilir.

Nizamülmülk, Türk devletlerinde ilk kez gelir-gider raporlarını hazırlatan kişidir.

Dünyadaki ilk istihbarat teşkilatının kurucusudur.

Nizamülmülk günümüzde dahi siyaset sanatı ile ilgilenenlerin başvurduğu bir eser olan “Siyasetname”nin de yazarıdır. Siyâsetname’de Türk-İslâm devletlerinin idari, mali, siyasi, askeri, sosyal ve kültürel yönleri incelenir.

Nizamülmülk, 14 Ekim 1092′de İran Nihavend’te bir Haşhaşi tarafından zehirli hançerle öldürülmüştür. Mezarı, İran’ın İsfahan kentinde Sultan Melikşah ve Selçuklu ailesinden pek çok isimle birlikte bir türbede bulunmaktadır.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ