Mayoz bölünme nedir?

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Mayoz bölünme nedir?

Mayoz bölünme nedir, evreleri nelerdir, mayoz bölünmenin özellikleri nelerdir ve mitoz bölünmeden farkları nelerdir? Mayoz bölünme eşeyli üreme yapan canlılarda gamet (erkek veya dişi üreme hücresi) oluşumunda etkisi olan özel bir hücre bölünmesi şeklidir. Bu bölünme ile diploit (iki kromozom takımı taşıyan hücre veya organizma) hücrelerden haploit (olgun bir üreme hücresinde bulunan kromozom takımı) hücreler oluşur.

Mayoz bölünme ve döllenme olayları eşeyli üreme yapan canlılarda tür içinde kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar. Haploit kromozomlu canlılarda (erkek bal arılarında olduğu gibi) mayoz bölünme görülmez.

Mayoz bölünme özellikleri

Mayoz bölünme canlıların üreme organlarında meydana gelir.

Mayoz sonucu oluşan gametler haploit olduklarından ana canlıya ait kromozom çiftlerinden sadece birer tanesini bulundururlar.

Canlılarda çeşitliliğe neden olur.

Mayoz bölünme canlıların üreme dönemlerinde görülür.

Mayoz bölünme birbirini takip eden Mayoz-I ve Mayoz-II olmak üzere iki bölümden oluşur.

Bölünme olayı başlamadan önce üreme ana hücresi bir hazırlık evresi geçirir. Bu hazırlık evresine interfaz denir.

Mayoz bölünme sonucu oluşan bir hücre tekrar mayoz geçiremez ancak mitoz bölünme geçirebilir.

İnterfaz

İnterfaz evresi mayozun en başında Mayoz-I’den önce gerçekleşir.

Mayoz-II’den önce interfaz yoktur.

Mitoz bölünme öncesinde görülen interfaz gibidir.

Bu evrede DNA molekülleri ve varsa sentrioller kendisini eşler.

Mayozun interfazı da mitozda olduğu gibi G1, S ve G2 olmak üzere üç aşamadan meydana gelir.

Mayoz I

Mitozda olduğu gibi çekirdek bölünmesi ve sitoplazma bölünmesi olmak üzere iki ana evrede incelenir.

Çekirdek bölünmesi Profaz I, Metafaz I, Anafaz I ve Telofaz I olmak üzere dört alt evrede gerçekleşir.

1-) Profaz I

Mayoz bölünmedeki en önemli evredir.

Mayoz bölünme ve mitoz bölünme arasındaki en önemli farklılıklar bu evrede görülür.

Profaz I’de mitoz bölünmenin profazında meydana gelen tüm olaylar gerçekleşirken ilave olarak tetrat, sinapsis ve krossing over olayları da gerçekleşir.

Profaz I’de hüredeki homolog kromozom çiftleri bir araya gelerek tetrat adı verilen yapıları oluştururlar.

Her bir tetrat birbirinin homoloğu olan iki kromozomdan meydana gelmiştir.

Her bir kromozom iki tane kromatitten oluştuğuna göre, her tetrat dört tane kromatitten oluşmuştur.

Tetratı oluşturan kromatitlerden kardeş olamayan kromatitlerin birbirine yaklaşarak sarmal bir yapı oluşturmasına sinapsis denir.

Sinapsis sırasında kromatitler birbirleriyle temas ederler. Bu bölgelere ise klazma noktası denir.

Tetratı oluşturan kromatitlerden kardeş olmayan kromatitler arasında gen alışverişi gerçekleşebilir. Bu olaya krossing over denir.

Krossing over ile kromozomlarda yeni gen dizilişleri meydana gelir. Bu durum, aynı türün bireyleri arasında farklı özelliklerin ortaya çıkmasını sağlamış olur.

Bir hücredeki tüm kormozom çiftleri tetrat oluşturur. Ancak her tetratta krossing over görülmek zorunda değildir.

Bir kromozom üzerinde bulunan iki genin krossing over ile biribirinden ayrılma ihtimali genlerin arasındaki uzaklıkla doğru orantılıdır.

Sentrozomlar birbirinden uzaklaşırken aralarında iğ iplikleri oluşur.

Tetratlar kinetokorlarından iğ ipliklerine bağlanır.

Çekirdek zarı erir ve çekirdekçik görünmez hale gelir.

2-)Metafaz I

Bu evrede homolog kromozomlar tetrarlar halinde ekvatoral düzlemde dizilirler.

Ayrıca iğ iplikleri de kromozomlara tutunur.

3-) Anafaz I

Bu evrede hücrenin ekvatoral düzleminde dizilmiş olan homolog kromozom çiftleri birbirlerinden ayrılarak zıt kutuplara çekilirler.

Bu evrede görülen homolog kromozomları ayrılması olayı, mayoz bölünme sonucu kromozom sayısı ve yapısı farklı hücrelerin oluşumunda etkili olan faktörlerden biridir.

4-) Telofaz I

Kromozomların kutuplara çekilme işlem tamamlanmış ve her kutupta haploit kromozom takımı bulunmaktadır.

Kromozomlar hala iki kromatitli halde olduğundan DNA sayıları henüz yarılanmamıştır.

İğ iplikleri kaybolur ve kromozomların etrafında çekirdek zarı oluşur.

Sitoplazma Bölünmesi (Stokinez) –I

Telofaz I ile eş zamanlı olarak sitoplazma bölünmesi de başlar.

Sitoplazma bölünmesi sonunda oluşan iki hücrenin kromozom sayısı n’dir.

Kalıtsal yapıları da genel olarak birbirlerinden farklıdır.

Mayoz II

Mayoz II, ana hatlarıyla mitoz bölünmeye benzer.

İnterfazı olmayan mitoz gibidir.

Mayoz II’nin başında interfaz olmadığından DNA replikasyonu görülmez, ancak sentrozom eşlenmesi görülür.

Mayoz I sonucu oluşan iki hücrenin her biri mayoz II evresine girer.

Anafaz II

Kromozomların kardeş kromatitleri iğ ipliklerinin kasılmasıyla birbirlerinden ayrılarak zıt kutuplara çekilirler.

Birbirinden ayrılan kromatitler kromozom olarak ifade edilir.

Telofaz II

Mitozdaki gibi iğ iplikleri eriyip kaybolurken, çekirdek zarı ve çekirdekçik oluşur.

Telofaz II’nin sonunda aynı sitoplazmayı paylaşan iki çekirdek oluşur.

Oluşan her iki çekirdekte n kromozomludur.

Sitoplazma Bölünmesi (Sitokinez) II

Mitozdaki gibi gerçekleşir. Mayoz bölünme sonucunda 2n kromozomlu bir hücreden n kromozomlu dört yavru hücre oluşur.

Mitoz ve Mayoz bölünme arasındaki farklar

Mitoz Bölünme

Her çeşit kromozom yapısına sahip hücre (n, 2n, 3n) mitoz geçirebilir.

Bir hücrenin bölünmesi ile iki hücre oluşur.

Oluşan hücrelerin kromozom sayısı ve yapısı birbirleriyle ve ana hücre ile aynıdır.

DNA miktarı değişmez.

Bölünmenin temel olayı kardeş kromatitlerin birbirinden ayrılarak farklı hücrelere geçmesidir.

Üreme, büyüme, gelişme ve rejenerasyonu sağlar.

Hayat boyu devam bir olaydır.

Tetrat, sinapsis ve krossing-over görülmez.

Çok hücreli canlıların vücut hücrelerinde görülür.

Mitoz sonucu oluşan bir hücre tekrar mitoz geçirebilir.

Bölünme sırasında çekirdek ve sitoplazma bölünmesi bir kez gerçekleşir.

Mayoz Bölünme

Sadece 2n kromozomlu üreme ana hücreleri mayoz geçirebilir.

Bir hücrenin bölünmesi ile dört hücre oluşur.

Oluşan hücrelerin kromozom sayısı ana hücrenin yarısı kadardır ve kromozom yapıları farklı olabilir.

DNA miktarı yarıya iner.

Bölünmenin temel olayı homolog kromozomlarn birbirinden ayrılarak farklı hücrelere geçmesidir.

Sadece eşeyli üremenin gerçekleşmesini sağlar.

Hayat boyu devam eden bir olay olmayıp sadece üreme döneminde görülen bir olaydır.

Tetrat, sinapsis ve krossing-over görülür.

Çok hücreli canlıların üreme ana hücrelerinde görülür.

Mayoz sonucu oluşan hücre tekrar mayoz geçiremez.

Bölünme sırasında çekirdek ve sitoplazma bölünmesi iki kez gerçekleşir.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ