Kıyı tipleri ve özellikleri

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Kıyı tipleri ve özellikleri

Kıyı, büyük su kütlesinin kara ile birleştiği yerlere denilir. Kıyılar nasıl oluşur, özellikleri ve tipleri nelerdir? Kıyı genellikle bir deniz veya okyanusu sınırlayan kara parçasına denir. Kum, silt, kumtaşı, bazalt ve granit özelliği gösteren maddelerden meydana gelir. Kıyılar, zamana ve yere bağlı olarak daima değişmeye uğrar.

Küçük su kütlelerini sınırlayan kara parçasına ise sahil denir. Günümüzde kıyı ve sahil çoğu zaman birbirinin yerine kullanılmaktadır. Sahil sözcüğü Türkçeye, Arapça “sahil” sözcüğünden geçmiştir ve erozyon anlamındaki “sahl” kökünden gelir. Türkiye’nin kıyılarının toplam uzunluğu 8 bin 333 kilometredir. Akdeniz kıyısı 1577 kilometre, Ege Denizi kıyısı 2 bin 805 kilometre, Marmara Denizi kıyısı 1189 kilometre, Karadeniz kıyısı 1695 kilometre uzunluktadır.

Kıyı tipleri

Enine Kıyılar: Dağların kıyıya dik uzandığı yerlerde oluşan kıyı tipidir. Türkiye’de Ege Bölgesi enine kıyıların görüldüğü bir yerdir.eninekıyı150416

Bu kıyı tipinde, girinti-çıkıntı fazladır. Kıta sahanlığı geniştir. İç kesimlere ulaşım kolaydır. Limanların Hinterlandı geniştir. Deniz etkisi iç kesimlere kadar sokulabilir. Kuş uçuşu uzaklık ile gerçek uzaklık arasındaki fark fazladır.

Boyuna Kıyılar: Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür. Karadeniz ve Akdeniz’de boyunca kıyılar görülür. Bu tip kıyılarda girinti-çıkıntı azdır. Doğal limanlar azdır. Hinterlandı küçüktür. Oluşumu nedeniyle falezler görülür. Kıyı ile iç kesim arasında iklim, bitki örtüsü, ekonomik faaliyetlerde farklılık fazladır.

Koy ve körfez oluşumu zordur. Boyuna kıyılarda pek fazla koy ve körfez görülmez. Körfez, denizin kara içlerine sokulması ile oluşur. Körfezler liman yapımına uygun yerlerdir. Koy ise körfezin küçüğüne denir.

Ria Tipi Kıyı: Çeşitli nedenlerle deniz seviyesinin yükselmesi ya da denize kıyısı bulunan toprak parçasının çökmeye uğramasıyla oluşur.Ria sözcüğü, Galiçya kökenlidir. Akarsu anlamına gelen “rio” kelimesinden türetilmiştir. İstanbul ve Çanakkale Boğazları, Haliç böyle oluşmuş kıyılardır.

Dalmaçya Kıyı Tipi: Kıyıya paralel uzanmış dağların, çukur kısımlarının deniz suları ile dolması sonucu oluşan kıyılardır. Dağların yüksek kesimleri, deniz yüzeyi üstündeki adaları oluşturur. Adriyatik Denizinde Dalmaçya kıyıları bu tip kıyıya örnektir. Türkiye’de de Antalya-Kaş kıyıları Dalmaçya kıyı tipidir.

Limanlı Kıyılar: (lagünlü kıyılar) Geniş tabanlı vadilerin veya koy-körfezlerin deniz suları altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir. Karadeniz’in kuzeyindeki kıyılar Odessa ve Dinyeper böyle oluşmuştur. Türkiye’de ise Büyükçekmece ve Küçükçekmece kıyıları bu kıyı tipine örnektir.

Haliç (Estuar) Tipi Kıyıları: Gel-git’in etkisiyle akarsu ağızlarında oluşan kıyılardır. Kuzeybatı Avrupa kıyılarındaki önemli limanlar buna örnektir

Fiyort Tipi Kıyılar: Buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşur. Dünya üzerinde en güzel örnekleri İskandinav Yarımadası kıyılarında görülebilir. Eğer kıyıda adalar bulunuyorsa ve kıyının girintisi-çıkıntısı fazla ise “Skyer Tipi Kıyı” denilmektedir. Norveç kıyıları, Skyer tipidir. Türkiye’de bu tip kıyı yoktur.

Resif Kıyıları: Mercanların üst üste birikmesiyle oluşur. Avustralya kıtasının doğusunda mercan adaları kıyıları bulunur.

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ