Alp Er Tunga Destanı nedir?

 DERS KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ! 

Alp Er Tunga Destanı nedir?

Türk tarihinde önemli bir yer tutan Alp Er Tunga kimdir ve destan ne anlatmaktadır?

Türklerin İslamiyeti kabulünden önce Yaradılış Destanı’ndan sonra bilinen en eski destanı, Alp Er Tunga Destanı’dır.

Alp Er Tunga, Milattan Önce 6. yüzyılda yaşamış kahramanlıkları ile bilinen ve çok sevilen bir Saka hükümdarıdır. Türk-İran savaşları sırasında, İran hükümdarı Keyhüsrev’e yenilerek, öldürülmüştür.

Alp Er Tunga Destanı’nın tümü günümüze ulaşmamıştır. Destan ile ilgili İranlı Firdevsi’nin Şahnamesi’nde parçalar bulunmaktadır. Bu parçalardan da anlaşıldığı üzere, Alp Er Tunga düşman bir devlet olan İranlılar üzerinde de derin izler bırakmıştır.

11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmud tarafından kaleme alınan Divanı Lügatit Türk’te de bu büyük hükümdardan bahsedilir.

Yusuf Has Hacip’in Kutadgu Bilig adlı yapıtında da Alp Er Tunga ile ilgili beyitler bulunmaktadır.

Alp Er Tunga’nın hayatını kaybetmesi üzerine söylenen bir sagu (ağıt), Kaşgarlı Mahmud tarafından yazıya dökülmüştür. Sagu, ölen bir kişinin ardından söylenen bir tür ağıt şiiridir.

Alp Er Tonga, Asur kaynaklarında Maduva, Heredot’ta Madyes, İran ve İslâm kaynaklarında Efrasyab adlarıyla anılmaktadır.

Alp Er Tunga Orta Asya’daki bütün Türk boylarını birleştirerek hakimiyeti altına almış daha sonra Kafkasları aşarak Anadolu Suriye ve Mısır’ı fethetmiş ve Saka devletini kurmuştur.

Destanın konusu kısaca şöyledir:

Saka Devleti ile İran devleti arasında savaşlar devam etmektedir. İran hükümdarı Keykavus, oğlu Siyavüş’ü ve Zaloğlu Rüstem’i gücendirmiştir. Bunun üzerine Şehzade Siyavüş, kaçıp Alp Er Tunga’ya sığınır. Bir Türk kızıyla evlenir, Keyhüsrev ismini verdiği bir oğlu olur.

Keyhüsrev büyüyünce, İranlılar onu kaçırıp hükümdar yaparlar. Keyhüsrev, Zaloğlu Rüstem’i hoş tutup gönlünü aldı ve Alp Er Tunga’nın üzerine gönderir.

Uzun yıllar süren savaşlardan sonra Alp Er Tunga yorulur, ordusu dağılır. Dağlara çekilip bir mağarada yaşamaya başlar. Ancak İran askerleri bir gün onu bulup öldürürler.

Alp Er Tunga Sagusu

Saka hükümdarı Alp Er Tunga hakkındaki sagu şöyledir:

Alp Er Tunga öldi mü (Alp Er Tunga öldü mü?)

Issız ajun kaldı mu (Kötü dünya kaldı mı)

Ödlek öçin aldı mu (Zaman öcünü aldı mı)

Emti yürek yırtılur (Şimdi yürek yırtılır)

Ödlek yarağ közetti (Feleğin silahı hazır)

Oğrun tuzağ uzattı (Gizli tuzak kurdurur)

Begler begin azıttı (Beyler beyini vurdurur)

Kaçsa kalı kurtulur (Kaçsa nasıl kurtulur?)

Özlek küni tavratur (Felek günü tez geçer)

Yalnguk küçi kevretür (Kişi gücünden düşer)

Erdin ajun savrıtur (Erden dünya boşalır)

Kaçsa takı artılur (Kaçsa da gene ölür)

Ögreyüki mundağ ok (Feleğin töresi bu)

Munda adın tedeğ ok (Bunda çok nedenler var)

Atsa ajun ugrap ok (Atsa dünyaya okun)

Tağlar başı kertilür (Dağlar başı kesilir)

Uluşıp eren börleyu (Erler kurt gibi hıçkırdı)

Yırtıp yaka urlayu (Yaka bağır yırtıp durdu)

Sıkrıp üni yırluyu (Acı ağıtlar çığırdı)

Sığtap közi örtülür (Yaş akar gözler kurur)

 DERS VE ÇALIŞMA KİTABI CEVAPLARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ